Ishlatish joylari keltirilgan

8.35 - rasm. Qovurg‘ali panellardan tiklanadigan to‘sinsiz yig‘ma orayopma ustunning kapitel bilan birikishi.

Ko‘p qavatli to‘sinsiz orayopmali binolar sinchining tipik konstruksiyalari 1.420-1.14 seriya ishchi chizmalari bo‘yicha tayyorlanadi. Bino ustunlarining to‘ri 6x6 m qavat, balandligi 4,8 m yoki 6.0 m qabul qilinadi. Bu konstruksiyalar davlat standartlari talablariga javob berishi shart.
Funksional va texnologik talablar buyicha ishlab chikarish binolari uchun katga ravoklar talab etiladigan bo‘lsa, ustunlar to‘ri 12x6; 18x6; 18x12; 24x6 m kabul kilinadi. Bunday xolatlarda binoni loyihalashda fermalardan foydalaniladi (8.13 -rasm). Fermalarning orasiga jixozlar, kommunikatsiyalar, omborlar va boshka xonalarni joylashtirish mumkin. Fermalar ustunlar bilan bikr qilib maxkamlanadi. Fermalarning yuqori tasmasiga qovurg‘ali plitalar o‘rnatiladi, pastki tasmasiga esa, ko‘pbo‘shliqli plitalar o‘rnatiladi.

8.36-rasm. Orayopmalari sifatida fermalar ishlatilgan kщp ыavatli sanoat binolari:

a- binoning ko‘ndalang qirqimi, b-oryopma fragmenti va detali, v- temir beton ferma rigellarining turi (1-tortmali arka, 2-havonsiz
ferma, 3-faqat chetki ravoqlarida havon bo‘lgan ferma).
Ko‘pkavatli grajdan binolari. Ko‘p kavatli grajdan binolari (turar- joy binolar, yotokxonalar, mexmonxonalar va x..) sinchli-panelli va yirik panelli
konstruktiv tizim buyicha loyixalashtiriladi.
8.37-rasm. Ko‘p kavatli sanoat binolari ustunlarini armaturalanishi. a-chetki ustun, b-o‘ra ustun.
Sinchli-panelli konstruktiv tizim bo‘yicha loyixalashtiriladigan b0inolar ustuv va rigeldan tashkil topadigan ramalar, binoning gorizontal yuklar ta’siriga bikrligini oshiradigan diafragmalar eki
yadrolar, orayopma plitalari va devor panellaridan iborat buladi (8.15 - rasm). Sinchli-panelli konstruktiv tizimda asosiy yuklarni ustun, rigel va diafragmalardan tashkil topadigan snnch qabul qiladi. Devor panellar sinchlarga osilaladi va shamol ta’siridan xosil bo‘ladigan yuklarni sinchga uzatadi.
Yirik panelli konstruktiv tizim buyicha loyixalashtiriladigan binolar uzaro biriktirilgan vertikal va grizontal panellardan tashkil topadi. Vertikal va gorizontal yuklarni vertikal joylashadigan panellar kabul kiladi. Gorizontal panellar binoning bikrligini ta’minlash birga vertikal yuklarni qabul qiladi. Yirik panellar odatda zavod sharoitida yig‘ma temirbetondan tayyorlanib kurilish maydonida yig‘iladi.
Sinchli-panelli binolar tuliq sinchli yoki to‘liksiz sichli bo‘lishi mumkin. To‘liq sinchli konstruktiv tizim buyicha loyihalashtiriladigan binolarda orayopma panellari burchaklari bilan bevosita ustunlarga o‘rnatiladi. Ustunlar va panellarning kovurg‘alari birgalikda sinchini
xosil kiladi. Devor panellari va ichki pardevorlar o‘z yukini uzi kutaradi va sinchining ustunlariga maaxkamlanadi.
To‘liksiz sinchli binolarda chetki ustunlar bo‘lmaydi va tashqi yuklarni devor panellari kabul qiladi. Orayopma panellari yuk ko‘taruvchi tashqi devor panellariga va ichki ustunlarga o‘rnatiladi.
Turar-joy kurilishida yirik panelli (sinchsiz) binolar keng tarkalgan.
Yirik panelli binolar ikki guruxga bulinadi (8.15 - rasm). Birinchi guruxga mansub binolarda yuklarni buylama devorlar kabul kiladi; ikkinchi guruxga mansub bo‘lgan binolarga yuklarni ko‘ndalang devorlar qabul qiladi. YUk ko‘taruvchi devorlari ko‘ndalang joylashgan konstruktiv tizimli binolar samarali xisoblanadi.
Seysmiklik yuqori bo‘lmagan tumanlarda (7 ball) tiklanadigan yirik panelli binolarning balandligi 20 kavat va undan yuqori bo‘lishi mumkin.
Yirik panelli binolar qurilishining keyingi rivoji sifatida kurilish amaliyotiga joriy qilingan temirbeton xajmiy elementlar - blok - xona va blok - kvartiralarni misol keltirish mumkin. Xajmiy elementlar aloxida tayyorlanadigan devor va orayopma panellarini zavod sharoitida yig‘ib xosil qilinadi. Xajmiy elementlar yaxlit temirbetondan «stakan» yoki «kalpok» kurinishida tayyorlanishi mumkin. Bunda orayopma (shift yoki tom panellari) paneli asosida tayyorlanadi. Blok-xona yoki blok-kvartiralarining ichki pardoz ishlari zavod sharoitida amalga oshirilgani sababali qurilish maydonida bajariladigan ishlarning xajmi keskin kamayadi.