Ishlash usullari

O'zbekstan Ma'mleketik korkem oner ham.madeniyat instituti nokis filiali . Kitapxana xabar iskerligi fakulteti 2 kurs studenti Maxmudova Iroda
Mazmunı
1-Bap.

Kirisiw
Temaniń aktualliģi. Kıtapxanlıq insaniyat rawajlanıwı tariyxında mudami zárúrli orın tutqan. Abıraylı adamlardıń sózlerine kóplegen mısallar keltiriw múmkin, olarda kitap hám kıtapxanlıq insandı sociallashtirishning tiykarǵı qurallarından biri - onıń ruwxıy, intellektuallıq, dóretiwshilik rawajlanıwı esaplanadı. Túrli tarawlar qánigeleri, atap aytqanda, psixologlar, oqıtıwshılar, sotsiologlar o'qimagan bala tekǵana shaxstı social tabıslı ámelge asırıwǵa tosqınlıq jasawın, bálki jámiyet ushın úlken qáwip ekenligin tastıyıqladılar.

Jetkinshektiń kıtapxanlıǵın támiyinlew, qollap-quwatlaw hám xoshametlew ushın ne qılıw kerek?
Bárinen burın, hámme ushın sapalı baslanǵısh tálim bar ekenligin támiyinlew; Erkin kitapxanalar institutı arqalı baspa dereklerden paydalanıwdı támiyinlew; kitap hám oqıwǵa qızıǵıwshılıqtı xoshametlew ilajları sistemasın jáne de aktiv shólkemlestiriw hám mámleket tárepinen qollap-quwatlaw ; kitap baspa etiwdi nızamshılıq hám finanslıq qollap-quwatlawdı asırıw ; barlıq jas daǵı jáne social gruppalar ushın oqıwdı shólkemlestiriw.
Jumıstıń maqseti: zamanagóy balalar oqıwınıń ámeldegi máselelerin úyreniw hám anıqlaw hám olardı sheshiwdiń múmkin bolǵan jolların usınıw.

Bap. AKM vA ARM LARD A KITOBXONLAR QIZIQISHINI ORGANISH, UNING MAQSADI, vAZIFALARI, ULAR BILAN YAKKA TARTIBDA

ISHLASH USULLARI
2006 -jıl 20 -iyunda Prezidentimiz tárepinen qabıl etilgen
«Respublika xalqın informacion-kitapxana menen táminlashni toshhkil
etiw to'ǵrisida»gi Qororda informacion-resurs markazlarining tiykarǵı
wazıypası etip oqıwshılardıń hám de xalıqtıń zamanagóy informaciya
texnologiyalarınan paydalanǵan halda úzliksiz tálim uishi hám
ǵárezsiz túrde tálim uishiga kómeklesiw,... kámal tupgan
shaxstıń dóretiwshilik rawajlanıwı ushın múmkinshilik yoratib beriw wazıypası
qoyıldı. Informacion-kitapxana mákemeleri bul wazıypalardı ámelge
asırıw ushın hár bir kıtapxan menen jalǵız tartibda ish uib
barıwı, ichning túrli usıllarınan paydalanǵan halda ularning
qızıǵıwshılıǵın, tolab hám mútajliklerin maqsetli úyreniwleri, soǵan
kóre, sapalı hám samarali informacion-kitapxana xızmetin toshhkil
etisleri kerek. Sebebi, hár bir kıtapxan ayriqsha individual
ayrıqshalıqlarǵa iye. Kıtapxandıń informaciyaǵa hám bilimge bolǵan
umtılıwı, tolabi kúnden kunga asıp, kóp qiiTaplıq kásip etpekte.
Kıtapxanlar qızıǵıwshılıǵın úyreniwdiń maqseti oǵan samarali
informacion-kitapxana xızmetin kórsetiw, uniń qızıǵıwshılıǵın keńeytiw, oqıw yarayonini to'ǵri toshhkil etiwine járdem beriw,
kıtapxandıń qızıǵıwshılıǵın, tolabini to'ǵri hám anıq belgilep ugan
halda uniń dóretiwshilik iskerligin to'ǵri toshhkil etiwge járdemlesiw,
kıtapxandıń shaxs retinde kámal tupishiga tásir etetuǵın torixiy,
ilimiy, materiallıq, marifiy tárepten áhmiyetli ádebiyatlar oqıwın
toshhkil etiw, dúnyaǵa kóz qarasın keńeytiw, kitap oqıwǵa dóretiwshilik
munasábetin qáliplestiriwden ibarat. Kıtapxan qızıǵıwshılıǵın
úyreniwde uniń kásip-korini, malumot dorajasini, oqıwınan
maqsetin, oqıw mazmunın, yoshi, shańaraqqa tiyisli jaǵdayı, qanday jamoatchilik ishleri menen shuǵullanishini, oqıw texnikasına
munasábetin, oqıw mádeniyatı dorajasini biliw kerek.
Kıtapxan qızıǵıwshılıqı hoyot torzi, shańaraqqa tiyisli ortalıq, doslar, miynet
iskerligi, dorsda ótilip atırǵan mashǵulotlar, oqıtıwshınıń tásiri,
hoyotiy waqıyalar, hádiyseler, o'qilgan kitaplar haqqındaǵı sáwbetler,
ózaro oy-órisler tásirinde ózgarib, tereńlesip hám keńeyip
barıwı múmkin. Bunda uniń qabıllaw, túsiniw, pikirlay hám
oy-pikir ete biliw qábileti úlken orını tutadı. Usınıń sebepinen,
kıtapxan daǵı ózgarishni gúzetip, jańa qızıǵıwshılıqtı tolıq fondıdirishga
járdem beriw, qızıǵıwshılıqtı keńeytirip barıwǵa kómeklesiw kerek.
Mutaxassis xızmetker kıtapxandı jáne onıń qızıǵıwshılıǵın bilipgine
qo'lmasdan, hár bir kitaptıń áhmiyetin, uniń kıtapxanǵa
tásirini, aynan sol kitaptıń qaysı kıtapxanǵa zárúr ekenligin hám usınıs qılıw múmkinligin anıqlawı ushın kitaplardı jaqsı biliwi
zárúrli áhmiyetke iye. Hind kitapxanashunos uimi Ranganatan aytqanı sıyaqlı, hár bir kıtapxandı hám hár bir kitaptı biliw
kıtapxan menen jalǵız tartibda ichlashning tiykarın toshhkil etedi.
Yáni, hár bir kitaptıń óz kıtapxanın anıqlaw, hár bir kıtapxanǵa óz kitapın usınıs etiw kitapxana jumısshısınan úlken
psixologiyalıq uqıptı, pedagogikalıq qábiletti, joqarı maman bilimdi tolab etedi. Sondaǵana, juda úlken informaciyalar uamidan,
bilimler túbi joq teńizinen kıtapxanǵa eń kerekli durni — bilimdi tupib
bergen bolamız. Usınıń menen birgalikda, kıtapxandı ana sol bilimler
ǵáziynesinen paydalana uishga uyretemiz.
Kıtapxanlar menen jalǵız tártipte islewdiń taǵı bir maqseti
kıtapxan oqıwın shólkemlestiriw, oǵan basshılıq qılıw. Kıtapxan
menen jalǵız tártipte islew kúndelik hám bólek itibardı talap etetuǵın juwapkerli process bolıp tabıladı. Bul processda qánige xızmetker hár
bir kıtapxan menen islew rejesine ıyelewi zárúr: jańa kelgen
kitaplar haqqında sıpatlama beriw, Internetten paydalanıwge shekem
máslahát beriwden ibarat. Onıń ushın qánige xızmetker hár
bir kıtapxandıń oqıw maqsetin, oǵan ne zárúr ekenligin, onıń
o qıs mádeniyatın, kompyuter sawatlı adamlıǵı dárejesin anıqlap
alıwı zárúr. Soǵan kóre, kıtapxan menen alıp barılatuǵın jumıs
ko lamini, usılın belgilep aladı. Kıtapxan menen jalǵız tártipte
islew o zining barlıq baǵdarları menen kitapxananıń tiykarǵıvazifasi — oqıwǵa basshılıq qılıw, kıtapxandıń ǵárezsiz bilim
alıwın shólkemlestiriwge qaratılǵan.
Kitapxanashunoslik ámeliyatında jalǵız tártipte islew procesin tuwrı shólkemlestiriw maqsetinde kıtapxanlıq tayınlıǵına iye
bolǵan, kıtapxanlıq tayınlıǵı kem, tayınlıǵı bolmaǵan
kıtapxanlar toparına ajıratılıp jantasıw ádet bolıp qalǵan.
Tayınlıǵı bolǵan kıtapxan ózi paydalanıwshı kitapxana
haqqında, onıń bólimleri hám olardıń wazıypaları, qaysı waqıtta kimga hám
qaysı bólimge shaqırıq qılıw múmkinligin, kompyuterden
paydalana alıw qábiletine iye bolǵan, Internet resurslarınan
paydalana alatuǵın, ózine kerekli maǵlıwmattı ǵárezsiz tapa alatuǵın,
kitapxana daǵı bibliografik informaciya resurslarınan paydalana alatuǵın,
kitapxanada ótkeriletuǵın ilajlarda qatnasıw menen ǵárezsiz
oy-óris bildira alatuǵın kıtapxan bolıp tabıladı. Ol menen jalǵız tártipte
jumıs aparıw processinde tek jańalıqlar haqqında informaciya beriw,
maǵlıwmat -bibliografiya xızmeti kórsetiw, ayırım kitaplardı usınıs
etiw menen shekleniw múmkin.
Tayınlıǵı kem bolǵan kıtapxan paydalanıwshılar menen
islegende qánige xızmetkerdiń tiykarǵı háreketi kıtapxanǵa oqıw
mádeniyatın, kompyuter texnologiyasınan paydalanıw kónlikpesin, ózbetinshe islew mamanlıǵın sıńırıw, málim bir tema
hám máselelerdi úyreniwge bolǵan qızıǵıwshılıqların arttırıwǵa qaratılǵan
boladı. Bunda máslahát, sáwbet sıyaqlı jumıs usıllarınan paydalanıladı.
Tayınlıǵı bolmaǵan kıtapxan paydalanıwshılarǵa xızmet
kórsetiwde sáwbet eń tiykarǵı usıl esaplanadı. Informacion-kitapxana
shólkemine kelgen kıtapxan menen kitapxana, onıń bólimleri,
kitapxana fondı, wazıypası, jańa ádebiyatlar, Internet tarmaǵından
paydalanıw, elektron pochtadan informaciyalami jıberiw tuwrısında
sáwbet ótkeriw kerek boladı.
Kıtapxan menen jalǵız tártipte islewdiń nátiyjesi tayarlıq
kóriwge baylanıslı. Xızmetker anıq kıtapxan menen jalǵız tártipte islew
jolin, waqtın, usılın anıq belgilep alıwı ushın awaldan
tayarlıq kóredi. Bul kitapxanashılıq jumıs tájiriybesinde kitap beriwge
tayarlanıw dep ataladı.
Qánige xızmetkerdiń informacion-kitapxana shólkemindegi jumıs
kúni kitap beriwge tayarlanıw menen baslanadı, bul jumıs menen kıtapxanlarǵa xızmet kórsetiwshi barlıq bólimler
(abonement, oqıw zalı, bibliografiya bólimi hám boshq.) xızmetkerleri
shuǵıllanadı. Bul jumıs waqıtı kıtapxanǵa xizmet kórsetiw waqtından
bir saat ilgeri baslanadı. Bul waqıt dawamında xızmetker jumıs jayın
xizmet kórsetiw ushın tayarlaydı, texnikalıq hám gigiyenik sharayatlami názerden keshiredi, tártipke saladı, kúnniń aktual máseleleri, waqıya hám hádiyseleri, sánelerine tiyisli ádebiyatlardı tayarlab qóyadı. Olar haqqında bólekan sáwbetke tayarlıq kóredi,
tokchalardaǵı ádebiyatlar jaylastıril jumıs ini qadaǵalaw etedi hám
názerden keshiredi, kıtapxanlar formularini tártipke saladı, zárúr
bolsa, kúndeliklerdi toldıradı yamasa tártipke keltiredi, kórgezbelerdi názerden ótkerip, zárúr jaǵdayda ádebiyatlardı jańalap
qóyadı. Zárúr bolsa, jańa stilistik hám bibliografik qóllanbalardı tayarlab qóyadı. Búgin keliwi múmkinshiligı bar kıtapxanlardıń hár biri ushın bólek tayarlıq kóredi. Internet tarmaǵı arqalı jańa maǵlıwmatlardı, elektrop-katalogǵa jaylastırılǵan jańa ádebiyatlar haqqındaǵı maǵlıwmatlardı, basqa elektron
resurslami kórip shıǵıp, kimga neni usınıs qılıwdı oylap aladı,
elektron pochtanı ashıp kórip, jańalıqlardan xabarlı boladı.
Jańa kelgen ádebiyatlar hám buyırtpalar menen tanıwǵanda
onıń qanday kıtapxanǵa moijallanganligini, onıń kıtapxanǵa
qanshellilik paydalı yamasa qızıqlı bolıwın aldınan belgilep alıw
maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Juwmaqlar bólek kartochkaǵa jazıp barılǵanı hám kartotekaǵa jaylastırilgani maqul, sebebi hár bir
kartochka bir kitapǵa tiyisli bolıp, qánige xızmetkerge onıń
mazmunın yamasa kıtapxan menen gáplesiw ushın eń zárúrli
máseleler hám sorawlardı eskertip turadı.
Kıtapxan menen sáwbet dawamında xızmetker kıtapxan formularidagi jazıwlar menen tanısıp, o'qilgan kitap tuwrısında ol menen
sáwbet ótkeziwi, usınıs etiletuǵın ádebiyat haqqında usınıs sáwbetine tayarlanıwı, kórgezbeler menen tanıstırıwǵa,
Internet degi informaciyalar, jańa veb-saytlar, elektron katalog haqqında sáwbetke tayarlanıwı kerek. Qánige xızmetker ǵárezsiz o qishga basshılıq qılıp atırǵan kıtapxandıń formularini hár
kúni ko zdan keshirip barıwı, tiyisli juwmaqtı formularning
3-bólegine jazıp barıwı zárúr. Nag bir sáwbet individual xarakterge iye bolıp, dógerekatrofdagi jaǵdayǵa, kitaptıń mazmunı, hátte kıtapxandıń
keyipine baylanıslı. Sáwbet qurǵaqlay, bemaqsad sóylesiwge
aylanbasligi ushın ol aldınan oylap qoyılǵan bolıwı, geyde
bolsa tiykarǵı pikir qısqasha jazıp alınıwı kerek. Tayarlanıw
processinde kitapxanaclii ayırım^kitobxonlar oqıwınıń qanday
izbe-izlikte barıwın oylap kórip, oqıwdıń individual jobaların,
usınıs etiletuǵın kitaplar dizimin dúzedi. Bul ishda túrli bibliografik
qóllanbalardan paydalanıw úlken járdem beriwi múmkin..