Ishlabchiqarishda boshqaruv fakulteti «buxgalteriya hisobi va audit» kafedrasi

15 –jadval

Material qiymatliklarning haqiqiy tannarxini kalkulyatsiya qilish tartibi (so‘mlarda)

Ko‘rsatkichlar	“A” material		“B” material
	Bir birligiga (1 kg)	Jami (5000 birlik)	Bir birligiga (1 kg)	Jami (3000)
1. Haqiqiy sotib olish tannarxi 2. Materiallar temir yo‘l transportida tashib keltirish xarajatlari 3. Materallarni temir yo‘l bekatidan omborgacha tashib keltirish xarajatlari	220 100 18-75	1100000 500000 56250	150 100 18-75	450000 300000 93750
Haqiqiy tannarxi	338-75	1656250	268-75	843750

4. Ishlab chiqarish jarayonining hisobi. Ishlab chiqarish jarayoni bo‘lishi uchun mehnat qurollari, mehnat buyumlari va jonli mehnat bo‘lishi shart. Bu jarayonda inson mehnat qurollari yordamida mehnat buyumlariga ta’sir etib yangi mahsulot yoki iste’mol qiymati yaratadi.

Shuning uchun ham yangi mahsulot yaratish ma’lum miqdordagi mehnat qurollari, mehnat buyumlari va jonli mehnat sarfi bilan bog‘liq bo‘ladi. Bunday sarflar, odatda, ishlab chiqarish xarajatlari deyiladi. Ishlab chiqarish xarajatlariga mahsulot ishlab chiqarish bilan band bo‘lgan xodimlarning asosiy va qo‘shimcha ish haqi, xom-ashyo, materiallar, yoqilg‘i sarflari, amortizatsiya ajratmalari hamda ishlab chiqarishni tashkil qilish va boshqarish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar kiradi.

Ishlab chiqarish xarajatlarini pul ifodasi mahsulot tannarxini tashkil qiladi. Ishlab chiqarilgan mahsulotlarning tannarxlarini aniq topish uchun rejalashtirilgan xarajatlarni iqtisodiy asoslanganligini va mahsulotlar ishlab chiqarishni aniq hisobini ta’minlash zarur.

Ishlab chiqarish jarayonining buxgalteriya hisobining asosiy vazifalari quyidagilar bo‘lib hisoblanadi:

1. Moliya-reja, ishlab chiqarish va boshqa bo‘linmalar bilan hamkorlikda hisobot davri uchun korxonaning mahsulot ishlab chiqarish tehnik dasturini tayyorlash.

2. Korxonaning mahsulot ishlab chiqarish faoliyatiga zarur bo‘lgan moddiy qiymatliklar miqdorini aniqlash.

3. Korxonaning mahsulot ishlab chiqarish texnik dasturini asosiy ko‘rsatkichlarini bajarilishini nazorat qilish.

4. Mahsulot ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan moddiy, mehnat va boshqa xarajatlar hamda ulardan foydalanish ustidan operativ nazorat o‘rnatish.

5. Ishlab chiqarish xarajatlarini me’yorlariga rioya qilinishini nazorat qilish.

6. Ishlab chiqarish sexlari huzuridagi omborlarda ishlab chiqarish maqsadlari uchun olingan moddiy qiymatliklarni saqlanishi ustidan nazorat o‘rnatish.

7. Mahsulotlarni chiqarish bilan bog‘liq bo‘lgan haqiqiy xarajatlarni o‘z vaqtida va aniq hujjatlashtirish.

8. Chiqarilayotgan mahsulotlarni tannarxlarini aniq topish.

9. Belgilangan xarajat me’yorlaridan kelib chiqqan farqlarni sabablarini topish.

10. Ishlab chiqarish xarajatlari hisobini tashkil qilish.

11. Tayyor mahsulotlar tannarxini kalkulyatsiya qilish.

Ishlab chiqarish xarajatlarini buxgalteriya hisobini to‘g‘ri tashkil qilishda, ularni ilmiy asoslangan turkumlarga ajratish muhim ahamiyat kasb etadi. Buxgalteriya hisobi nazariyasi va amaliyotida ishlab chiqarish xarajatlari 16-jadvalda keltirilgan belgilari bo‘yicha turkumlanadi.