Ishlab chiqarishning moddiy ta’minotini rejalashtirish

Ishlab chiqarishning moddiy ta’minot usullari



Amalga oshirilayotgan ehtiyojlar asosida

Rejadagi vazifalar asosida

Buyurtmali





0 ‘z vaqtida be rilgan buyurt­ maiar uslubi

Ritmik buyurtmaiar J uslubi

Bir qancha po zitsiyalar bo‘yi cha buvurtmalai

Yakka holdagi buyurtmalar

.1-rasm. Ishlab chiqarishning moddiy ta’minotini rejalashtirish usullari.

Buyurtm alar asosida moddiy ta ’m inot alohida va bir qancha pozitsiyalar bo‘yicha am alga oshirilishi m um kin. Bir qancha pozitsiyalar bo'yicha moddiy ta’m inot bir xil vaqt oraliqlaridan (masalan haftalardan) keyin amalga oshiriladi, bunda berilgan davr bo‘yicha kelib tushgan arizalarni hisobga olgan holda bitta um um iy buyurtm a shakllantiriladi. Rejadagi vazifalar asosida moddiy ta ’minot. Bu uslub m ateriallarga boigan ehtiyojning determ inant hisobiga asoslanadi. Bunda m a’Ium davrda vujudga keladigan birlam chi va ikkilamchi ehtiyojlarni aniqlash im konini beruvchi mahsulot strukturasini ham da qo‘shim cha ehtiyoj laming m a’Ium bo'iishi nazarda tutiladi. R ejadagi vazifalar asosida xom ashyo bilan ta ’m inlashda buyurtm alar hajmi netto ehtiyojdan kelib chiqqan holda aniqlanadi, bunda rejalashtirilayotgan kelib tushishlar va om borda mavjud m ateriallar m iqdori hisobga olinadi.

O m bor zaxirasi, ko'zlangan zaxira va sex zaxirasi tushunchalariga tasnif beramiz. Ombor zaxirasi — bu ishlab chiqarishga m oljallagan va buxgalteriya hisobida keltirilgan mavjud materiallar miqdori. Materiallarga haqiqiy ehtiyojni aniqlash maqsadida om bor zaxirasi ikki qismga ajratiladi: belgilangan ishlab chiqarish dasturi ixtiyoriga berilgan, lekin sex tom onidan ishlatilmagan materiallar ham da olinishi m um kin bo‘lgan materiallar (mavjud zaxira). K o‘zlangan zaxiralar — bu realizatsiyaga m o'ljallangan va shuning uchun qo'i ostida mavjud deb olinmaydigan materiallar miqdori. Sex zaxirasi — bu ombordan olingan va qayta ishlash maqsadida sexda joylashgan materiallar.
Qo'shimcha buyurtmalarni tekshirish turlariga va hujjatlashI и ish qoidalariga binoan moddiy ta’minotning ikki xil uslubi ajraliladi, ular zaxiralarni boshqarish tizimlari deb ataladi. Bu usullar:
- buyurtmalarning o‘z vaqtida berilishini ta’minlash (zaxiralarni boshqarish tizimi, buyurtmaning aniq hajmi bilan);
- zaair tezlikni (ritmni) ta’minlash (zaxiralarni boshqarish li/imi aniq davriyligi bilan). Aytib o‘tilgan uslublar doirasida bir qancha variatsiyalar mav- |iul, ular ombor zaxiralarini saqlash sohasida olib borilayotgan syosat bilan aniqlanadi.
Ta'minotning ombor shaklining iqtisodiy maqsadga muvofiqligi, ishlab chiqaruvchi odatda o'z mahsulotini ko'p miqdorda sotishi va iste'molchilarga undan ozroq, ammo boshqa assortimentga ehtiyoj borligidan kelib chiqadi. Demak, tarqatish omborining asosiy vazifasi ta'minotchi sifatida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning katta partiyalarini ko'plab iste'molchilar talab qiladigan partiyalarga aylantirishdir.
Ta'minotning ombor shakli, asosan, transport vositalarini yuklash me'yorlaridan past bo'lgan mahsulotlarning miqdoriy partiyalariga muhtoj bo'lgan o'rtacha iste'molchilar uchun eng muhimdir. Ushbu muammo, omborxona bitta xaridorga o'zi kerak bo'lgan barcha mahsulotlar to'plamidan transport vositasini tanlashni amalga oshirishi bilan hal qilinadi. Natijada, xaridor bir vaqtning o'zida bitta ombordan turli xil mahsulotlarga buyurtma berish imkoniyatiga ega bo'ladi, ammo odatiy transport partiyalari bilan, bu uning umumiy transport xarajatlarini kamaytirishi mumkin.
Ta'minotning ombor shakli sizga mahsulotni uni ishlab chiqarish iste'moli jarayoniga iloji boricha yaqinroq tashkillashtirishga imkon beradi va shu bilan ishlab chiqaruvchining o'zi saqlash xarajatlarini va tegishli ishchi kuchi yoki tayyor mahsulot iste'molchisi sifatida saqlash hajmiga bo'lgan ehtiyojni sezilarli darajada kamaytiradi.
Umuman olganda, etkazib berishning u yoki bu shaklini tanlash mezoni bu xaridorning sotib olingan mahsulotni etkazib berish xarajatlarining umumiy qiymati.
Ishlab chiqarilgan mahsulot birligiga ishchi kuchi xarajatlari me'yorlari va ishlab chiqarilishi kerak bo'lgan mahsulotlar miqdori to'g'risidagi ma'lumotlarga asoslanib, tayyor mahsulot ishlab chiqarish uchun korxona tomonidan sotib olinishi kerak bo'lgan har bir turdagi mehnat buyumlari miqdorini aniqlash mumkin.
Ta'minot zanjiri nazorati. Boshqarish har qanday boshqaruv jarayonining ajralmas qismidir.
Bunday holda, u o'zaro bog'liq ikki tomonni o'z ichiga oladi:
Ichki ta'minot nazorati, ya'ni etkazib berish bo'linmalarining xodimlari ular javobgar bo'lgan jarayonlar uchun bajaradigan nazorat. Ushbu nazorat natijalariga ko'ra xaridlar operatsiyalari (tezlashtirish, bekor qilish, almashtirish va boshqalarni boshqarish bo'yicha harakatlar) bo'yicha tezkor qarorlar qabul qilinadi;
Tashkilot rahbariyati va uning nazorat organlari tomonidan amalga oshiriladigan tashqi ta'minot nazorati. Ushbu turdagi nazorat natijalariga ko'ra ta'minot bo'linmalarini boshqarish, xaridlar siyosati va boshqalar to'g'risida qarorlar qabul qilinadi.
Ta'minot jarayonining o'zida, birinchi navbatda, sotib olingan mahsulotni etkazib berish uchun o'rnatilgan barcha shartlarga rioya qilishni nazorat qilish zarur. Bunday holda, etkazib berilgan mahsulotning turi va sifati, eng muhimi, etkazib berish muddati nazorat qilinadi.
Agar etkazib berish muddati me'yordan oshsa, xaridor (ishlab chiqaruvchi) tegishli mahsulotlarning sug'urta zaxiralarini sarflashga majbur bo'ladi va agar ular tugab qolsa, tijorat faoliyatini to'xtatishi va katta yo'qotishlarga duch kelishi mumkin.
Mahsulotlarni etkazib berishni nazorat qilish mavjud tartibdagi kamchiliklarni o'z vaqtida aniqlash va mahsulotlarni ishlab chiqarishda yuzaga kelgan har qanday jiddiy buzilishlarning oldini olish uchun zarur bo'lganlarni oldindan qabul qilish imkonini beradi, masalan, boshqa etkazib beruvchidan (boshqa ombordan) kerakli mahsulotni sotib olish yoki etkazib berilmagan turini almashtirish. ushbu ishlab chiqarish jarayonida ishlatilishi mumkin bo'lgan mehnatning boshqa turi (mehnat) sub'ekti.
Ta'minotni korxonadagi boshqa logistika jarayonlari bilan o'zaro ta'siri (aloqa). Xarid qilish jarayoni o'zi mavjud emas, lekin bozor ishtirokchisining butun logistik faoliyatining ajralmas qismidir. Ta'minot ma'lum darajada mahsulotni sotib olish, ularni etkazib berish va saqlash jarayonida amalga oshiriladigan o'z maqsad va vazifalariga ega, ammo aniqki, bularning barchasi o'z-o'zidan emas, balki butun korxona manfaatlariga muvofiq amalga oshiriladi.
Darhaqiqat, sotib olingan mahsulot turlari va miqdori ta'minot idoralari tomonidan korxonada ishlab chiqarilgan yoki bozor ishtirokchisining ishlashi uchun zarur bo'lgan tayyor mahsulot turlariga qarab belgilanadi. Sotib olingan mahsulotlarni tashishni tashkil qilish, u ishlab chiqarish jarayoniga kirish kerak bo'lgan sanalar asosida amalga oshiriladi. Ushbu mahsulotlarni joylashtirish va saqlash ortiqcha saqlash xarajatlariga olib kelmaydigan tarzda tashkil etilishi kerak, chunki ular to'liq samarasiz va shuning uchun barcha oqilona va arzon usullar bilan minimallashtirilgan.

3. 
   Ta'minotning umumiy masalalari
   

Ta'minot jarayoni bozorning mutlaqo har qanday ishtirokchisida sodir bo'ladi: tovarlar yoki xizmatlar ishlab chiqaruvchisi, savdogar yoki bozorda kim bo'lishidan qat'iy nazar xaridor. Mahsulotni ishlab chiqaruvchida sodir bo'ladigan ta'minot jarayoni odatda logistika deb ataladi.

Potentsial ravishda har qanday mahsulot ta'minot mavzusi bo'lishi mumkin, ammo moddiy ishlab chiqarish jarayonining o'ziga xos xususiyati tufayli, asosan yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan mehnat buyumlari moddiy-texnik ta'minot mavzusi hisoblanadi.
Ta'minot jarayoni mahsulotni sotib olish, tashish va saqlash bo'yicha operatsiyalarni o'z ichiga olgan ancha murakkab ichki tuzilishga ega. Shunga qaramay, u ushbu jarayonning o'zidan oldin ko'rinadigan bir qator dastlabki harakatlarga ega.
Mahsulotlarni ishlab chiqaruvchiga nisbatan etkazib berish, odatda, ishlab chiqarilgan mahsulotlarni uzluksiz ishlab chiqarish jarayonini ta'minlashi kerak bo'lgan moddiy-texnik ta'minot deb ham ataladi.
Darhaqiqat, masalan, yangi mahsulot ishlab chiqarish uchun kerakli miqdordagi xom ashyoni saqlash joyiga, iloji boricha to'g'ridan-to'g'ri ishlab chiqarish joyiga yaqinlashtirish kerak. Shundan keyingina yangi mahsulotlarni yaratishning uzluksiz jarayoni mumkin bo'ladi.
Boshqacha qilib aytganda, ta'minot tushunchasidagi «xavfsizlik» tushunchasi, bozor ishtirokchisi (ishlab chiqaruvchi yoki savdogar) o'zining bozor faoliyatini unga qo'shimcha foyda olishini «kafolatlaydigan» shartlar asosida amalga oshirishi uchun bajarilishi kerak bo'lgan ko'plab harakatlar majmui sifatida ishlaydi.
Eng kengaytirilgan shaklda ta'minot bir vaqtning o'zida ta'minot jarayonining ketma-ket uch bosqichini tashkil etadigan uchta harakatlar guruhini o'z ichiga oladi:
1) mahsulot sotib olish;
2) uni xaridorga transportda etkazib berish;
3) sotib olingan va etkazib berilgan mahsulotlarni saqlash yoki ularni xaridorga saqlash uchun joylashtirish.
Shunday qilib, agar funktsional jihatdan ta'minot bu sotib olingan mahsulotni sotib olish (sotib olish), tashish va saqlash (omborga joylashtirish) ning birligi bo'lsa, unda tovar ishlab chiqaruvchiga nisbatan, moddiy va texnik ta'minot mehnat ob'ektlarini etkazib berishdir yoki sotib olish (sotib olish), transportni etkazib berish va saqlashning birligi. (omborxona) yangi mahsulot ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan mehnat buyumlari.
Ta'minot va logistika ob'ektlari. Ta'minot ishlab chiqaruvchi, yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, mehnat ob'ektlarining haqiqiy shakliga ega bo'lgan kiruvchi mahsulotlar zaxiralarining paydo bo'lishi natijasida yuzaga keladi.
Mehnat ob'ektlari - bu yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun manba bo'lib xizmat qiladigan moddiy ob'ektlar.
Mehnat ob'ektlari mehnat vositalariga qarshi turadilar, ularning asosiy elementi mehnat qurollari, ya'ni mehnat ob'ektlaridan yangi mahsulotlar yoki yangi moddiy tovarlar ishlab chiqariladigan bunday moddiy ob'ektlardir.
Mehnat predmetlariga quyidagilar kiradi: mineral va qishloq xo'jaligi xom ashyolari, yoqilg'i, energiya, yarim tayyor mahsulotlar va boshqalar.
Amaliyotda kiruvchi zaxiralar tarkibiga ba'zi vositalar (uskunalar) zaxiralari kirishi mumkin, ammo normal holatda vositalar ular ishlashi (ishlatilishi) jarayonida bo'lishi kerak, masalan omborda saqlanmaydi. Asboblar, mehnat ob'ektlaridan farqli o'laroq, uzoq vaqt xizmat qiladi, odatda bir necha yil davomida ishlaydi, shu bilan birga mehnat ob'ektlari yangi mahsulot ishlab chiqarish jarayonining bir tsiklida to'liq iste'mol qilinadi.
Mehnat ob'ektlari zaxirasi o'z maqsadi sifatida mehnat vositalari (vositalari) ishlashining uzluksizligini ta'minlashdir, shu bilan birga asboblar zaxirasi ulardan foydalanishning moddiy jarayonidan kelib chiqadigan ob'ektiv maqsadga ega emas va shuning uchun umumiy holatda aktsiyalarning zarur va ijtimoiy foydali shakli emas. Aytishimiz mumkinki, asboblar zaxirasi - bu bunday zaxira, umuman olganda umuman bo'lmasligi kerak. Shuning uchun ishlab chiqaruvchining kiritgan zaxiralari, odatda, mehnat vositalarining zaxirasi, ammo asboblar zaxirasi emas.
Shu bilan birga, agar biz boshqa biron bir bozor ishtirokchisining kiruvchi zaxiralari yoki ishlab chiqaruvchi bo'lmagan bozor ishtirokchisini etkazib berish haqida gapiradigan bo'lsak, unda bu har doim uning moddiy shaklidan qat'iy nazar sotib olgan tayyor mahsulotlar zaxirasi. Masalan, bozor savdogarining ta'minoti keyinchalik qazib olingan xom ashyo va ishlab chiqarilayotgan mahsulotga, shu jumladan uzatilishi (etkazib berilishi kerak bo'lgan) asbob-uskunalar (asbob-uskunalar) bilan funktsional ravishda bog'liq bo'lishi mumkin bo'lgan har qanday mahsulotni sotib olishni (savdo va vositachilik faoliyati davomida) o'z ichiga oladi. ) tegishli bozor ishtirokchisining ishlab chiqarish jarayonida.
Shunday qilib, moddiy-texnik ta'minot ob'ekti mehnat ob'ekti bo'lib, umumiy holda bozor ishtirokchilarini etkazib berish ob'ekti shunchaki tayyor mahsulotlar bo'lib, ular kirish aktsiyalaridan chiquvchi aktsiyalarga o'tish paytida o'zgarmaydi yoki shaxsiy yoki qo'shma iste'mol qilish natijasida mavjud bo'lmaydi. .
Ta'minot tartibi. Xarid qilish - bu xarid qilish (sotib olish), tashish va saqlashning birligi va bu funktsiyalarning har biri odatda sotib olingan mahsulot turiga, korxonaning hajmiga, ishlab chiqarish jarayonining (), sohaning, korxonaning joylashgan joyiga va boshqalarga qarab turli xil protseduralarning barcha turlarini o'z ichiga oladi.
Shu bilan birga, juda oldindan rejalashtirilgan xaridlar protseduralari eng keng tarqalgan xarid masalalariga asoslangan bo'lib, ular o'z ichiga olishi mumkin:
Xarid qilish faoliyati uchun mas'ul organlarni yaratish;
Sotib olingan mahsulot turini tanlash;
Ta'minot usulini (shaklini) tanlash;
"Chegara" (maqbul) etkazib berish shartlarini (mezonlarini) belgilash;
Ta'minot jarayonini boshqarish va rejalashtirish orqali boshqarish;
Bozor ishtirokchisining boshqa logistika jarayonlari bilan ta'minot munosabatlarini tashkil etish
Xarid qilish jarayonlari uchun mas'ul bo'lgan boshqaruv organlarini yaratish. Odatda bozorning har bir ishtirokchisi ta'minot jarayonlari uchun javobgar bo'lgan tarkibiy aloqalarga ega. Agar biz bozorning kichkina ishtirokchisi haqida gapiradigan bo'lsak, u odatda ushbu tashkilotda ta'minotning barcha masalalari uchun mas'ul bo'lgan ta'minot bo'limini yaratadi.
Biroq, yirik savdo va ayniqsa ishlab chiqarish tashkilotlarida ta'minot organlari ushbu bozor ishtirokchisining normal ta'minot faoliyati uchun moslashtirilgan ancha murakkab tuzilishga ega bo'lishi mumkin.
Ushbu tuzilma odatda yuklarni etkazib berish (transport) bo'limidan, ta'minot bo'limidan, omborni boshqarish bo'limidan va boshqalardan iborat.
Sotib olingan mahsulotlarni tanlash. Xarid qilish jarayonining boshlang'ich nuqtasi ushbu bozor ishtirokchisining ishlashini ta'minlash uchun umuman nimani sotib olish kerakligini aniqlashdir. Odatda, sotib olinadigan mahsulotlar partiyalarining tarkibi va o'lchamlari bozor ishtirokchisining funktsional faoliyati ehtiyojlari bilan belgilanadi.
Tashkilot turiga (bozor ishtirokchisi) qarab, u sotib oladigan mahsulotlar shartli ravishda ikki guruhga bo'linadi:
1) mahsulotni ishlab chiqarish va sotish uchun zarur bo'lgan mahsulotlar uchun;
2) tashkilotning o'zi ishlashini ta'minlash uchun zarur bo'lgan mahsulotlar uchun.
Agar tashkilot to'g'ridan-to'g'ri mahsulot ishlab chiqaruvchisi bo'lsa, unda u tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlarning assortimenti va hajmiga qarab, ushbu tashkilotning etkazib beruvchi organlari qaysi turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarish jarayoniga kirishayotganiga va qaysi mahsulotga qaramasdan, qanday hajmda va qanday sharoitda sotib olinishi kerakligini hisoblab chiqadilar. korxonaning o'zi ehtiyojlarini qondirish uchun.
Agar u savdo tashkiloti bo'lsa, unda u bozorda sotadigan tovarlarni sotib olish va savdo faoliyatini amalga oshirish uchun shaxsan zarur bo'lgan mahsulotlarni sotib olishni aniq ajratib turadi.
Agar bu biron bir jamoat yoki davlat tashkiloti bo'lsa, unda ushbu tashkilot davlatdagi o'z vazifalarini bajarishi uchun zarur bo'lgan mahsulotlar sotib olinadi.
Bozor ishtirokchisi sotib olgan mahsulotlar turlari ma'lum vaqtgacha o'zgarmaydi, ammo ishlab chiqarish jarayoni va ishlab chiqarilgan mahsulotlar turlarining o'zgarishi tufayli vaqti-vaqti bilan sotib olinadigan mahsulotlar turlarining o'zgarishi sodir bo'ladi.
Ushbu o'zgarishlar bozor sharoitlari talab qilgan paytda yuz berishi mumkin, masalan, sotib olingan ba'zi bir xom ashyo turlarining narxlari oshishi sababli ishlab chiqaruvchilar arzonroq alternativa xom ashyo turiga o'tishga majbur bo'lishlari mumkin.
Ta'minot usulini (shaklini) tanlash.
Bozordagi mahsulotni ishlab chiqaruvchi va xaridor o'rtasida qanday bog'liqlik o'rnatilganiga qarab, mahsulotni etkazib berishning ikki yo'li yoki etkazib berishning ikki shakli mavjud.:
1) tranzit - bu mahsulotni ishlab chiqaruvchidan to'g'ridan-to'g'ri xaridorga etkazib berish usuli;
2) ombor - bu mahsulotni ishlab chiqaruvchidan xaridorga tarqatish ombori yoki vositachi (savdo sotuvchisi) orqali etkazib berish usuli.
Amalda, shubhasiz, ko'pincha etkazib berishning ushbu yoki boshqa turlarining kombinatsiyasi ro'y beradi, bunda mahsulotlarning bir qismi to'g'ridan-to'g'ri ishlab chiqaruvchilardan, boshqa qismi esa sotuvchilardan sotib olinadi.
Agar etkazib berishning tranzit shakli odatda, agar bir tomondan, mahsulotlar etkazib beriladigan transport vositasini etarlicha to'ldirishga imkon beradigan hajmlarda etkazib berilsa, boshqa tomondan, ishlab chiqaruvchi va mahsulot iste'molchisi o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri aloqalar o'rnatilsa va ular sotuvchiga ehtiyoj sezmasa, ishlatiladi.
Ushbu etkazib berish usuli, ayniqsa uni ishlab chiqarish yoki iste'mol qilish uchun tayyorlash uchun maxsus operatsiyalarni talab qilmaydigan katta hajmdagi mahsulotlarni etkazib berish uchun javob beradi.
Etkazib berishning tranzit usuli sizga mahsulotlarni omborlarni chetlab o'tib sotish imkoniyatini beradi va shu bilan mahsulotni etkazib berishning umumiy vaqtini qisqartiradi, mahsulotni iste'molchiga etkazib berish, yukni tushirish (tushirish) va tushirish xarajatlarini kamaytiradi.
Qolgan barcha narsalar teng bo'lganda, mahsulotni etkazib berishning tranzit usuli har doim savdo va vositachilik xizmatlari uchun to'lov miqdori bo'yicha sotuvchi orqali etkazib berilgandan ko'ra arzonroqdir.
Yetkazib berilayotgan mahsulotlarning ko'p turlari uchun odatda omborni etkazib berish shakli qo'llaniladi, bunda ishlab chiqaruvchi birinchi navbatda o'z mahsulotlarini sotuvchiga tegishli tarqatish (markaziy) omboriga etkazib beradi, u esa zaruratga qarab xaridorlarga etkazib beriladi. Ombor (sotuvchi diler) mahsulotni ishlab chiqaruvchidan iste'molchiga o'tish yo'lida qo'shimcha to'xtash joyi (ya'ni, fond) vazifasini bajaradi.