“ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi” kafedrasi

Ishlab chiqarish xarajatlari
Muomala xarajatlari
Ish xa-qi	Xom ashyo xarajatlari	YOnilgi va moylash materiallariga xarajatlar	Amortiza-tsiya va x.k.z		Ko’shim cha muomala xarajatlari	Sof muomala xarajatlari

Ishlab chiqarish xarajatlari

Tashqi xarajatlar		Ichki xarajatlar
Ishchi kuchiga sarflar		Bino-inshoot amortizatsiyasi
Xom-ashyo xarajatlari		Mashina-uskuna amortizatsiyasi
YOnilgi-energiyaga xarajatlar		Ijara xaki
Transport-aloqa xizmatlariga xarajatlar		Karz pul mablaglari va uning uchun foizlar
Bank tijorat xizmatlari uchun sarf xarajatlar		Me’yordagi foyda

UMUMIY XARAJATLAR

Doimiy xarajatlar		Uzgaruvchi xarajatlar
Korxona tulov majburiyatlari		Xom-ashyo
Soliqlar		Material
Amortizatsiya ajratmalari		YOnilgi
Ijara xaqi		Transport xizmati
Kuriklash xizmati xarajatlari		Ishchilar ish xaki va shu kabilar uchun xarajatlar
Boshkaruv xodimlar maoshi va x.k.

Sof muomala xarajatlari (sotuvchi maoshi va boshkalar) marketing (iste’molchilik talabini urganish) reklama va shu kabi xarajatlardan iborat buladi. Sof muomala xarajatlari tovar Qiymatini oshirmaydi va ishlab chiqarish jarayonida yaratilgan tovarni sotgandan keyin olingan foyda xisobidan koplanadi.

Xozirgi zamon sarf-xarajatlar goyasi bo’yicha korxona ishlab chiqarish jarayonida foydalaniladigon resurslar uz resurslari yoki jalb kilingan resurslar bulishi mumkin. SHunga kura xarajatlar ichki yoki Tashqi xarajatlarga bulinadiyu Tashqi xarajatlar korxona uzi uchun zarur resurs va xizmatlarga tulovlarni amalga oshirishi natijasida vujudga keladigan xarajatlardir. Bunday xarajatlarga yollanma ishchilar ish xaki, xom –ashyo va materiallar uchun tulovlar, kredit uchun foiz tulovlari, ijaraga olingan er uchun renta, transport xizmati va boshka xar xil xizmatlar uchun tulovlar kiradi. Tashqi xarajatlar tulov xujjatlari bilan rasmiylashtiriladi, shu sabali buxgalteriya xarajatlari deb xam ataladi.
Korxonaning uziga tegishli bulgan resurslar foydalanish bilan boglik xarajatlar ichki xarajatlar deyiladi. Bunday xarajatlar pul tulovlari shaklida chikmaydi. SHu sabali ichki xarajatlar darajasini baxolash uz resurslari Qiymatini shunga uxshash resurslarning bozor baxolariga takkoslash orkali amalga oshiriladi.
Mazkur korxona doirasida tadbirkorlik faoliyatini ushlab turish uchun zarur bulgan tulov-normal (me’yoridagi) foyda xam , renta va ish xaki bilan birga xarajatlarning tarkibiy kismi xisoblanadi.
Sarf xarajatlar ichki va Tashqi xarajatlarga ajratish, korxona iqtisodiy faoliyati samaradorligini oshirish yullarini kiyosiy taxlil kilish imkoniyatini beradi.
Ishlab chiqarish xajmining uzgarishiga bogliklik darajasiga karab doimiy va uzgaruvchi xarajatlar xam farklanadi.