Ishlab chiqarishda boshqaruv” fakulteti «iqtisodiyot» kafedrasi «Iqtisodiyot nazariyasi» fanidan

Boshqaruv qarori qabul qilishning klassik yondashuvi ma’lum tartiblarga rioya qilish va majburiy bo‘lgan ishlarni bajarishdan iborat.

• 
  Muammoning qo‘yilishi. Bunda menejerning vazifasi muammo holatini tashkil qilish, ya’ni «kasallik»ning belgilarinianiqlash, ish va maqsad holatini dastlabki qaror mezonlarini ifodalashni o‘rganish. Shunday qilib, masalani qo‘yish jarayoni,uni aniqlash va baholashdan iborat. Muammoni aniqlash — bu dastlabki oldinga qo‘yilgan rejada vujudga kelgan cheklanishni bilmoqdir. Menejer shaxsiy obzor va axborot tahlilidagi jamoa fikri va boshqalar orqali muammolarni mavjudligini biladi. MuammoniMuammoni aniqlashda boshqa menejerlar va quyi pog‘ona ishchilarining fikrini, muammoni aniqlashdagi asosiy manba hisoblanadi. MuammoniMuammoni baholash — bu muammo, uning aniqlashdagi masshtabi va tabiatining qo‘shilishidir.
  
• 
  Cheklovlarni aniqlashtirish va alternativlarni aniqlash.Muammo sababi tashkilot ichida bo‘lmasligi mumkin (tashqi muhit) bunda menejer hech narsani o‘zgartira olmaydi. Shuning uchun muammo manbasini va cheklov mazmunini aniqlash zarur va mavjud alternativlarni belgilash.
  

3. Qaror qabul qilish. Bu bosqichda alternativ qaror ishlab chiqiladi, ular baholanadi va ijobiy natija beruvchi alternativ tanlanadi.
4. Qarorni amalga oshirish. Alternativ tanlash bilan jarayon tugamaydi. Realizatsiya bosqichida qaror konkretlashtirish uchun va uni bajarilishiga yetkazish uchun choralar qo‘llaniladi. QarorQaror qiymati esa uni amalga oshirilishidadir.
5. Qarorni bajarilishini nazorat qilish. Nazorat jarayonida qarorlarni butunlay realizatsiya qilish uchun vujudga kelgan cheklovlar aniqlanadi va kerakli to‘g‘rilashlar kiritiladi. Nazorat yordamida boshqaruvchi va boshqariluvchi o‘rtasida aylanma aloqa o‘rnatiladi.
Barcha boshqaruv qarorlarini qabul qilish usullarini uch guruhga birlashtirish mumkin:
1. Norasmiy (evristik) — qaror qabul qilish usuli. Bu boshqaruv qaror qabul qiluvchi shaxslarni analitik qobiliyatiga asoslanadi. Bu rahbar tomonidan to‘plangan tajribalar yordamida alternativlarni nazariy solishtirish yo‘li bilan mantiqiy usullar va optimal qaror tanlash metodi yig‘indisidir. Norasmiy usullar menejerni intuitsiyasiga asoslanadi. Ularning afzalligi shundaki, ular tezkor qabul qilinadi, kamchiligi esa har doim to‘g‘ri qaror qabul qilishga vakolat bermaydi. Chunki menejer intuitsiyasi pand berib qo‘yishi mumkin.
2. Kollektivli. Qaror qabul qilish va muhokama qilishdagi kollektiv usul. Buning uchun avval jarayon qatnashchisi bo‘lgan shaxslar ishtirokini aniqlash lozim. Ko‘pincha bu vaqtinchalik kollektiv bo‘lib uning tarkibiga boshqaruvchi va boshqariluvchilar kiradi. Bunday guruh shakllanishidagi asosiy mezonlarga vakolatlilik, tashabbuskor masalalarni yecha olish qobiliyati, moslashuvchanlik va fikrlashning nazariy mulohazasi kiradi. Kollektiv shaklda guruhiy ishlar turlicha bo‘lishi mumkin: majlis, suhbat, komissiyaga ish va boshqalar. Boshqaruv qarorini tayyorlashdagi eng ko‘p tarqalgan kollektiv usullarga: «aqliy hujum», «delfi usuli», «kingisyo» — yapon doiraviy qaror qabul qilish tizimi.
3. Miqdoriy qaror qabul qilish usuli. Uning asosida ilmiytajribali yondashuv yotib, bunda katta sig‘imdagi axborotni (EHM yordamida) qayta ishlash yo‘li bilan optimal qarorni tanlash tushuniladi. Model asosida qo‘llanilgan matematik funksiyalar turiga qarab ular quyidagicha farqlanadi:
a) chiziqli modellashtirish — bunda chiziqli bog‘liqlik qo‘llaniladi;
b) dinamik programmalashtirish — bu masalada qaror qabul qilish jarayoni qo‘shimcha o‘zgarishlarni kiritish imkonini beradi;
d) ehtimollik va statistik usullar — umumiy xizmat qilish nazariyasi usulida amalga oshiriladi;
e) o‘yin nazariyasi — bu holatdari kelmasligini
f) imitatsion usul — qarorni amalga oshirishni eksperimental tekshirishga imkon bo‘ladi. Boshlang‘ich mulohazalarni o‘zgartirish, ularga bo‘lgan talabni aniqlash.