Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish

2.1 Temperaturani nazorat qilish asboblari turlari.
Temperatura –texnologik jarayonlarning muhim parametri bo’lib,amalda ham past, ham yuqori temperaturalar bilan ish ko’rishga to’g’ri keladi.

Jismning temperaturasi molekulalarning issiqlik harakatida hosil bo’ladi-gan ichki kinetik energiyasi bilan belgilanadigan qizdirilganlik darajasi bilan xa-rakterlanadi. Temperaturani o’lchash amalda ikkisidan birining qizdirilish dara-jasi ma’lum bo’lgan ikki jismning kizdirilishini taqqoslash yordamidagina mum-kin bo’ladi. Jismlarning qizdirilganlik darajasini taqqoslashda ularning tempera-turaga bog’liq bo’lgan va osongina o’lchanadigan fizik xossalaridan birortasini o’zgartishdan foydalaniladi.

Agar jismning temperaturasi turlicha bo’lsa, ular bir-biriga tegib turgani-da energiyalarning tenglashuvi ro’y beradi; yuqoriroq temperaturaga, ya’ni mo-lekulalari ko’proq o’rtacha kinetik energiyasiga ega bo’lgan jism o’z issikligini (energiyasini) kamrok temperaturaga, ya’ni molekulalari kamroq o’rtacha kine-tik energiyasiga ega bo’lgan jismga beradi. Shunday kilib, temperatura issiqlik almashish, issiqlik o’tkazish jarayonlarining ham sifat, ham miqdoriy tomon-larini xarakterlaydigan parametrdir. Ammo temperaturani bevosita o’lchash mumkin emas, uni jismning temperaturaga bir qiymatli bog’liq bo’lgan qanday-dir boshqa fizik parametrlari bo’yichagina aniqlash mumkin. Temperaturaga bog’liq parametrlarga masalan, hajm, uzunlik, elektr qarshilik, termoelektr yurituvchi kuch, nurlanishning energetik ravshanligiva hokazolar kiradi.

Temperatura o’lchaydigan asbobni 1598 yilda Galiley birinchi bo’lib tav-siya etgan. So’ngra M.V. Lomonosov, Farengeytlar termometr ishlab chiqishdi.
Temperaturani o’lchash asboblarining ishlash prinsipiga qarab ularni quyidagi gruppalarga bo’lish mumkin:

1. 
   Kengayish termometrlari. Bu termometrlar temperatura o’zgarishi bilan suyuqlik yoki qattiq jismlar hajmi yoxud chiziqli o’lchamlarning o’zgarishiga asoslangan;
   
2. 
   Manometrik termometrlar. Bu asboblar moddalar hajmi o’zgarmas bo’lganda temperatura o’zgarishi bilan bosimning o’zgarishiga asoslangan;