13
- xorijlik fuqaro yoki yuridik shaxs;
- aralash mulk sube’ktlari.
Tadbirkorlikni tushunishi va o‘zlashtirish uni tarkibiy unsur (el-
ementlar) bo‘yicha har xil shakllar va turlarga bo‘lish, ajratishni talab
qiladi. Shakl bo‘yicha tadbirkorlik uchta guruhga: yakka egalik,
o‘rtoqlik va korporatsiyaga bo‘linadi.
Bunday tasniflash asosi
kapitalga egalik (individual, jamoaviy, aralash) shaklidir. Tadbirkor-
likning har bir shakli uning o‘ziga xos bo‘lgan xarakterli ichki tuzil-
maga, qonuniy maqomga, xizmat doirasida u eng samarali bo‘lgan
o‘lchovlar va faoliyat sohalari ega bo‘ladi. Ularning har birida band
bo‘lish mulkdor, menejer va yollanma xodim uchun qancha darajada
tavakkal bo‘lganidek, xuddi shuncha darajada foyda va afzalliklar
bo‘lishini ham taqozo etadi, ko‘zda tutadi.
Tashkiliy – huquqiy
shakli
Ustunliklari
Kamchiliklari
Yakka egalik – (bir
odam egalik qilu-
vchi ish)
1.To‘liq mustaqillik va xa-
rajatlar
tezkorligi
2.Rag‘batlantiruvchi
dalil-
larning maksimumi
3.Mulkdor
“O‘ziga-o‘zi
xo‘jayin”
4.Faoliyat sirining saqla-nishi
5.Biznesni tashkil etishning
eng sodda usuli
1.Moliyaviy mablag‘larni jalb
etishning qiyinligi
2.Faoliyat
muddatlarining
noaniqligi
3.Cheklanmagan mas’uliyat
4.Ixtisoslashgan menejmentning
mavjud emasligi
O‘rtoqlik (ikki yoki
undan ko‘p odam
bir nechta mulkdosh
egalik
qiluvchi
shaxs)
1.Moliyaviy qudratning oshishi
2.Harakatlarning erkinligi va
tezkorligi
3.Menejementning
ixti-
soslashuvi
4.Tashkil qilishning osonligi
1.Bir-biriga bog‘liqlik
2.Bir ishtirokchining firmadan
chiqishi
yoki vafot eti-shi fir-
maning tarqab keti-shiga olib
keladi
3.Sheriklarning manfaatlarining
firmaning boshqa-rishni qiyin-
lashtirishga
olib
keladigan
kelishmovchiligi
nomu-
tanosibligi
4.To‘liq mulkiy javobgarlik
Korparatsiya
–
(sheriklik) – ikki
yoki undan ortiq
huquqiy
shaxs
egalik qiluvchi ish.
1.Cheklangan mas’uliyat
2.Mavjud
bo‘lish
(faoliyat
yuritish vaqti)ning cheklanma-
ganligi
3.Qo‘shimcha
kapital jalb qi-
lish imkoniyati
4. Kasbiy boshqaruv
1. Korparativ shaklda ba’zi
iste’molchilar: hech qanday
qiymatga ega bo‘lmagan qim-
matbaho qog‘ozlarlarni sotib
olish uchun imkoniyatlar yarat-
ib berilgan
2.
Ikki tomonlama:
14
5. Ommaviy ishlab chiqa-rish
texnologiyalarini qo‘llash
foyda
va dividendlarga soliq,
soliq solinishi.
3.Aksiyalarni ochiq savdoga
qo‘yilgan korparatsiyalar tijorat
siridan voz kechadilar
4.Aksiyalarni tipik ushlab tu-
rishning faoliyatsizligi (foy-
dasizligi)
Biznesning qaysi shaklini tanlash masalasida hal qiluvchi omil
pul mablag‘lariga bo‘lgan ehtiyojidir.
Do'stlaringiz bilan baham: