Ishlab chiqarish iktisodiyoti I

ishlab chiqarish va xo’jalik vakolatlarining 
to’xtatilishini bildiruvchi huquqiy hujjat.
U yo kriditorlar nazorati 
ostida ixtiyoriy tugatishga, yo xo‘jalik sudining qarori bilan majburiy 
tarzda amalga oshiriladigan tugatishga aylanadi. 
• 
tinch kelinish, ya’ni qarzdor va kriditorlar o‘rtasida to‘lanishi 
lozim bo‘lgan qarzlarni to‘lashning muddatini
cho‘zish yoki kredi-
torlarga to‘lanishi kerak bo‘lgan to‘lovlarning keyinroq muddatga 
surilishini yoxud qarzlardan chegirishiga oid kelishuvga erishish. 
Qarzdor korxonaning mulki kreditorlar o‘rtasida quyidagi tarti-
bda taqsimlanadi. 
Mulkni sotuvdan tushgan pullar bankrot bo‘lgan xo‘jalik yuritu-
vchi subyektni rejasiga asosan kreditorlar o‘rtasida taqsimlanadi. 
To‘lovlar qarzdorning mulklari sotilishiga qarab amalga oshiriladi. 
Uzil-kesil to‘lovlar mulkni sotishdan so‘ng tugatish rejasiga muvofiq 

---

53 
yakuniga yetkaziladi. Tugatish ishlari, ishonchli shaxs vazifalarini 
bajarish va xo‘jalik yurituvchi subyektning ishlarini davom ettirish 
bilan bog‘liq xarajatlar navbatdan tashqari to‘lanadi. 
Birinchi navbatda
ishchi va xizmatchilarning mehnat huquq
kelib chiqadigan talablari, ekspertlar, auditorlar, advakatlar uchun 
haq to‘lash to‘g‘risidagi talablari, ish vaqtida matriyalik, sog‘liqqa 
yetkazilgan boshqa zarar, shuningdek boquvchisini yo‘qotish 
munosabati bilan ko‘rilgan zararlarni haqidagi talablar qondiriladi. 
Ko‘rsatilgan talablar to‘liq qondirib bo‘lingach, ijtimoiy sug‘irta 
bo‘yicha talablar va jinoyat yoki ma’muri huquqbuzarlik tufayli 
ularning mulkiga yetkazilgan zararni haqidagi talablar qondiriladi. 
Ikkinchi navbatda
davlat va maxalliy soliqlar va byudjetga soliq
shaklida bo‘lmagan To‘lovlar bo‘yicha talablar hamda davlat 
sug‘urta idoralarining majburiy sug‘urta bo‘yicha talablari qondiri-
ladi. 
Uchinchi navbatda
kreditorlarning garov bilan ta’minlangan tal-
ablari qondiriladi. 
To‘rtinchi navbatda
garov bilan ta’minlanmagan kreditorlarning 
talablari qondiriladi. 
Beshinchi navbatda
xo‘jalik yurituvchi subyekt – qarzdorni 
boshqarishda qatnashmaydigan, aksiyalar egalari bo‘lgan mehnat 
jamoasi a’zolari va investorlarning talablari qondiriladi. 
Qolgan hamma talablar oltinchi navbatda qondiriladi. 
Korxonaning faoliyati to‘xtatilayotganida tugatish komissiyasi 
tuzuladi. U kreditorlarni tugatish fakti haqida xabardor qilishi, kredi-
torlarni aniqlash va debetor qarzlarni undirish bo‘yicha choralar 
ko‘rishi, shuningdek korxona tugatilishi bilan ishdan bo‘shatilgan 
xodimlarning ishga joylashishlariga yordam berishi kerak. Tugatish 
davomida oraliq tugatish balansi tuziladi. Unda tugatilayotgan korx-
ona mulkining tarkibi haqida ma’lumotlar, kreditorlar tomonidan 
taqdim etilayotgan talablar ro‘yhati va ularni ko‘rib chiqish natijalari 
haqidagi ma’lumotlar bo‘lishi kerak. Bu balans korxonaning 
ta’sischisi (ta’sischilari) yoki korxonani tugatish haqida qaror qabul 
qilgan organ tomonidan tasdiqlanadi. Tugatish komissiyasi o‘zining 
aybi bilan yetkazilgan zarar uchun javob beradi. 
Bunga bir misolni ko‘rib chiqamiz. 
Hissadorlik jamiyati sudning qaroriga ko‘ra to‘lovlarga noqobil 
sifatida tugatilayapti. Tugatish haqida qaror qabul qilingan vaqtga 

---

54 
tuzilgan buxgalterlik balansi quyidagi ma’lumotlar bilan ifodalanadi: 
ming so‘mlarda