Ishlab chiqarish iktisodiyoti I

Trast kompaniyasi
– bu in-
vestorining mablag‘larining eng foydali va ishonchli tarzda joy-
lashtirishni ta’minlovchi, uning manfaatlarini himoya qiluvchi, in-
vestorning mablag‘lari qimmatbaho qog‘ozlariga qo‘yilgan korxon-
alarning 
moliyaviy 
ahvolini 
kuzatib 
beruvchi, 
qo‘yilgan 
mablag‘lardan foizlarning o‘z vaqtida olinishining ta’minlovchi 
korxonadir. 
Shunday qilib, investor-korxona o‘z mablag‘larini qimmatbaho 
qog‘ozlarga kiritayotganida amal qilishi lozim bir qator qoidalar 
mavjuddir. Ular quyidagilardir: 
• pullarni qimmatbaho qog‘ozlarga qo‘yayotganda bu eng katta 
tavakkalchilik bilan qilinayotgan qo‘yilma ekanligini yodda saqlash 
kerak; 
• pullar bugun ertaga bo‘ladigan puldan qimmatroq turadi, 
chunki olingan pullarni yana investitsiya qilish mumkin. 
• qo‘yilmalardan olinadigan daromad investor daromad olish 
uchun qilishga tayyor bo‘lgan tavakkalga to‘g‘ri proporsionaldir. 
• qo‘yilmalar tavakkalining va daromadliligining orasidigi ziddi-
yatni yumshatish uchun qo‘yilmalarni qimmatbaho qog‘ozlar orasida 
bo‘lganidek xuddi shuningdek emitentlar o‘rtasida ham diversi-
fikatsiya qilish zarur. 
• eng yaxshi qo‘yilmalar – mahsulotlarga talab muntazam rav-
ishda qondirilmaydigan kompaniyalarning qimmatbaho qog‘ozlariga 

---

52 
qilingan qo‘yilmalaridir. 
3.4. Korxonaning noqobilligi (Bankrotligi) 
O‘zbekiston Respublikasining “Bankrotlit haqida”gi qonuniga 
muvofiq Xo‘jalik yurituvchining bankrotligi ostida uning tovarlar 
(ishlar, xizmatlar)ga haq to‘lash bo‘yicha, kriditorlarning talablarini 
qarzdorning majburiyatlari uning mulkining qiymatidan oshib 
ketganligi sababli byudjetga va byudjetdan tashqari jamg‘armalarga 
majburiy to‘lovlarni ta’minlashni noqobillikni qo‘shgan holda, 
qondirishga qodir emasligi tushuniladi. 
Xo‘jalik yurituvchi subyekt kreditorlarning talablarini ularni ijro 
qilishning muddati boshlangan kundan boshlab uch oy muddat 
davomida bajarmasi yoki bajarishga oldindanoq qobil bo‘lmasa un-
ing joriy to‘lovlarini to‘lashni to‘xtatganligi Xo‘jalik yurituvchi 
subyektning bankrotligini tashqi belgisidir. 
Xo‘jalik yurituvchi subyekt bankrotlik fakti Xo‘jalik sudi 
tomonidan e’tirof etilganidan keyingina yoki bu haqida xo‘jalik 
yurituvchi subyektning o‘zi ixtiyoriy tugatilayotgan paytda rasmiy 
ravishda e’lon qilgandan so‘ng bankrot deb hisoblanadi. 
Qarzdor korxonaga nisbatan quyidagi choralar qo‘llanilishi 
mumkin: 
• 
qayta tashkil qilish
(qo‘shib yuborish, birlashtirish, bo‘lish, 
ajratish, qayta tuzish); 
• 
tugatish –