Ишлаб чиқаришда шовқин ва унинг инсонга таъсири

69
favqulodda vaziyatlardan aziyat chekkan. Bunday noxushlik bizning
asrimizda ham, undan keyin ham kuzatilishi muqarrar. Favqulodda vaziyat (FV) - maium hududda yuz bergan falokat,
halokat va boshqa turdagi ofatlar natijasida kishilaming oiimiga,
salomatligiga, tevarak-atrofdagi tabiiy muhitga sezilarli moddiy zarar
yetkazuvchi, odamlaming turmush sharoiti buzilishiga olib keladigan
holatdir.
Favqulodda vaziyatlar xavfining tarqalish tezligiga ko‘ra, ular quyidagi
guruhlarga boiinadi:
a) tasodifiy FV - yer silkinishi, portlash, transport vositalaridagi
avariyalar va boshqalar;
b) shiddatli FV - yonginlar, zaharli gazlar otilib chiquvchi portlashlar
va boshqalar;
d) moiadil (o‘rtacha) FV - suv toshqinlari, vulqonlaming otilib
chiqishi, radiofaol moddalar oqib chiquvchi avariyalar va boshqalar;
e) ravon FV - sekin-asta tarqaluvchi xavflar: qurg‘oqchilik,
epidemiyalarning tarqalishi, tuproqning ifloslanishi, suvning kimyoviy
moddalar bilan ifloslanishi va boshqalar. Favqulodda vaziyatlar yana tarqalish miqyosiga (shikastlanganlar
soniga va moddiy yo‘qotishlar miqdoriga qarab) ko‘ra 4 gumhga boiinadi:
1. Lokal (obyekt miqyosidagi) FV.
2. Mahalliy FV
3. Respublika (milliy) FV.
4. Transchegaraviy (global) FV. Lokal favqulodda vaziyat - biror obyektga taalluqli boiib, uning
miqyosi o‘sha obyekt hududi bilan chegaralanadi. Bunday vaziyat
natijasida 10 dan ortiq boimagan odam jabrlangan yoki 100 dan ortiq
boimagan odamning hayot faoliyati sharoitlari buzilgan, yoxud moddiy
zarar favqulodda vaziyat paydo boigan kunda eng kam oylik ish haqi
miqdorining 1 ming baravaridan ortiq bo‘hnagan miqdorni tashkil etgan
hisoblanadi. Bunday FV oqibatlari shu obyekt kuchi va resurslari bilan
tugatiladi Mahalliy tavsifdagi favqulodda vaziyat - aholi yashaydigan hudud
(aholi punicti, shahar, tuman, viloyat) bilan chegaralanadi. Bunday vaziyat
natijasida 10 dan ortiq, biroq 500 dan kam boimagan odamning hayot
(aoliyati sharoitlari buzilgan yoxud moddiy zarar favqulodda vaziyat paydo
hoigan kunda eng kam oylik ish haqi miqdorining 1 ming baravaridan
ortiqni, biroq 0,5 mln. baravaridan kam boimagan miqdorni tashkil etgan
hisoblanadi. Respublika (milliy) tavsifdagi favqulodda vaziyat deyilganda -
favqulodda vaziyat natijasida 500 dan ortiq odamning hayot faoliyati
sharoitlari buzilgan yoxud moddiy zarar FV paydo boigan kunda eng
kam oylik ish haqi miqdorining 0,5 mln. baravaridan ortigini tashkil
etadigan hamda FV mintaqasi viloyat chegarasidan tashqariga chiqadigan,
respublika miqyosida tarqalishi mumkin boigan FV tushuniladi.