Маҳаллий бозорда ишловчи исталган йирик компанияларнинг асосий мақсади, бозорнинг иложи борича каттароқ улушини эгаллаш, ўз навбатида бу хорижий бозорларга босқичма-босқич чиқишни англатади. Бироқ маҳаллий бозорни забт этишда қўлланган маркетинг режалари мамлакат худудидан ташқарида амал қилмаслиги мумкин ва келажакда исталган халқаро миқѐсда иш тажрибасига эга эмас, бироқ ташқи мухитдаги тофовутлар фирма рахбарини мухим ўзгарувчиларнинг етарли даражада баҳолай олмаслиги ѐки келаѐтган ахборотни тўғри қабул қила олмаслигига олиб келади. Берилган ишда турли мамлакатлардаги бозор потенциалини баҳолашга муқобил ѐндашувлар таҳлили ўз ўрнини топган. Ҳамда бу иш ўз
ичига товар массаси танловини, баҳо шаклланишини ва сотувга кўмаклашишни, савдо белгисини ўрнатиш ва сотув стратегик режасини олади.
Халқаро бозорга чиқишда бошланғич мухим вазифаларидан бири хорижий бозор потенциалини олдиндан баҳолаш ҳисобланади. Компания рахбарияти ўзининг маҳсулотига талабни билиш учун, мазкур бозорда ишлаѐтган барча фирмалар ўхшаш маҳсулотларининг сотиш хажмининг тахминий даражасини ўрганиб чиқиши лозим. Шунга асосан бозордаги ўз потенциал улушини ҳисоблаши мумкин. Ривожланган мамлакатларда одатда истеъмол хақида маълумот ва бозор тадқиқотларини олиб борувчи малакали мутахассислар мавжуд бўлади. Шу сабабли у ердаги қиматли баҳо ва деталли таҳлиллар ўринлидир. Ахборотга бўлган эҳтиѐжлар мазкур фирма қайси мамлакатлар билан алоқалар ўрнатганлиги ѐки ривожланмаганлиги ва маълум бозорларга чиқиши ва талаб қилинаѐтган маълумотлар аниқлиги ҳам киради. Масалан, фирма потенциал бозорларнинг қиммат бўлмаган тадқиқотидан бошлаш мумкин. Бундан ташқари прессада берилган маълумотларга эга бўлган ҳолда ўз маҳсулотини ишлаб чиқаришни бошлаши мумкин. Бозор тадқиқотчининг бир неча моделлари мавжуд. «Харажат- чиқариш» модели маълум бир маҳсулотни ишлаб чиқаришга мажмуалар сарфлайдиган ресурслар миқдорини белгилаш учун миллий-иқтисодий режалаштиришда қўлланилади.
Вертикал ѐки горизонтал мажмуаларини ўз ичига олувчи жадвалларда бошқаларнинг талаб кўрсаткичлари берилган. Масалан, пўлат ишлаб чиқариш, автомобил саноатидаги, уй-хўжалиги секторидаги давлат истеъмолидаги, хорижий сектордаги ва катта пўлат қуйиш саноатидаги харажатлар сифатида кўрилади. Кўп мамлактлар «харажатлар-чиқариш» турдаги жадвалларни чоп этишади. Иқтисодиѐтга умумий равишда тегишли бўлган иқтисодий башоратлар билан таққослашади, ѐки менеджерлар маълум мажмуадаги ишлаб чиқариш ресурслари ҳамда истеъмол даражаси башоратлари ҳам бундан мустасно эмас. Бироқ бу усулнинг учта асосий етишмовчилиги мавжуд. Кўп мамлакатлар учун «харажат-чиқиш» жадвалдаги ҳамда иқтисодий ўзгаришлар режаси ва лойиҳалардаги маълумотлар нисбийлиги. Мажмуалар ва ресурслар кўриниши ўртасидаги ўзаро боғлиқлик ҳам шубҳали ҳисобланади. Жадваллар чоп этилишидан ва кенг қўлланишидан олдин тузилиши мумкин.
Муайян товарнинг бир мамлакатдаги сотилиш хажми бошқа мамлакатдаги айнан шу кўрсаткич белгиловчи шартларга боғлиқ бўлиши мумкин. Хусусан товарга бўлган талаб аҳолининг даромадлари ўзгаришга боғлиқ. Масалан, Японияда 1970-1990 йиллар мобайнида гўшт, шакар, спиртли ичимликлар ва сут маҳсулотларига жон бошига бўлган истеъмол кўрсаткичи Америкада бўлгани каби аҳоли даромадларининг кўпайиши билан ўса бошлади. Шу тариқа менеджерлар киши бошига тўғри келадиган турли ЯММ кўрсаткичли мамлакатларда маълум бир товар истеъмоли хақида маълумотлар йиғиши мумкин. Ҳамда даромад кўрсаткичи ўзгаришига боғлиқ
бўлган ўртача талаб ўзгаришга кўра эгри чизиқ ѐрдамида турли даромад даражалари учун товар айланмасини башоратласа бўлади. Бу усулнинг қўлланилиши киши бошига даромад ва товарларга нисбатан талаб кўрсаткичи турғунлигини ҳисоблашга ѐрдам берди. Лекин шу пайтнинг ўзида бошқа баъзи товарлар таҳлили бошқа мамлакатлар қаторида имкониятсиз эди. Чунки талаб кўрсаткичига ҳам бошқа омиллар таъсир кўрсатади. Масалан, Швейцариядаги автомобилларга бўлган мавжуд талаб аҳоли даромади даражасидан пастроқ. Бу ўз навбатида Швейцария шаҳарларида транспорт воситаларининг ривожланганлигидан, мураккаб рельефдан ва импортга бўлган юқори божлардан далолат беради. Бошқа бир муаммо – бу кўринаѐтган усул турғунлигидир.1 Даромад эгилувчанлиги. Талабни башоратлашда умумбашарий воситаси бўлиб, даромад ўзгариш фоизи, маҳсулот талабига таъсир этувчи ўзгариш фоизининг бўлиниши амал қилади. Агар олинган кўрсаткич бирдан ошиғроқ бўлса, у ҳолда маҳсулотга бўлган талабни эластик тарзда кўриш лозим. Биринчи эҳтиѐж товарлари яъни озиқ-овқат маҳсулотларига бўлган талаб, дискрецион яъни ижтиѐрий равишда харид қилувчи (автомобиль ва ҳаказо) товарларга бўлган талабдан фарқ қилади. Шуни таъкидлаб ўтиш жоизки, талабнинг ҳар қандай башоратлар усули каби, эгилувчанлик кўрсаткичи даромадга нисбатан бир қанча камчиликларга эга бўлиши мумкин. Айниқса агар фирма бир мамкалат учун башоратларни, бошқа мамкалакат вазиятидан келиб чиққан ҳолда ташкил этса.
