«Ишлаб чиқариш жараёнларини механизациялаш ва автоматлаштириш» фани маърузаларини ўқитиш технологиялари

5.7.2.3. KRM birlashtirilgan relesi.
Bu rele dizelning moylash va sovutish tizimlaridagi suyuqliklarining harorati
va   bosimini,   shuningdek,   havo   uzatish   tizimidagi   havo   bosimini   nazorat   qilish
uchun xizmat qiladi.
Relening   qismlari   olinadigan   qopqoqga   ega   bo‘lgan   metall   korpusga
o‘rnatilgan (5.66. - rasm). Releni  korpusga  qotirish  uchun ikkita rezbali  teshik
ko‘zda tutilgan. Nazorat qilinadigan bosim quvuri nippelga kavsharladi va rele
bilan gayka yordamida biriktiriladi. Silfon qurilmasida moy yoki boshqa ishchi
jism   yordamida   hosil   qilingan   bosim,   prujinaning   qarshilik   kuchi   bilan
muvozanatlashadi. Bosim oshganda silfon cho‘ziladi, uning harakatlanuvchi qismi
surilib   prujinani   siqadi.   Bosim   kamayganda   esa   qarama-qarshi   jarayon   sodir
bo‘ladi.
5.66- rasm. KRM birlashtirilgan relesi: 1- silfon; 2-turtkich; 3- prujina; 4- yurgizuvchi vint;5-
himoya qalpoqchasi; 6- kontaktlarda elektr toki yo‘nalishini o‘zgartirgich; 7- o‘zgartirgich
richagi; 8- metall korpus; 9- shtepselli qism; 10- nippel; 11 – gayka
Silfonning   harakatlanuvchi   qismi   bilan   bog‘langan   turtkich   bosim
belgilangan qiymatga etganda ulash richagini bosadi (agar bosim ko‘tarilsa) yoki
194

---

o‘zgartirgich richagini bo‘shatadi (agar bosim kamaysa). Shu sababli kontaktlarda
elektr toki yo‘nalishi o‘zgaradi. Relega elektr zanjirlar shtepselli qism yordamida
ulanadi.
KRM relesi  haroratni o‘lchash uchun mo‘ljallangan bo‘lib, KRD-2 relesi
kabi   termoballon   bilan   jihozlanadi.   Termoballon   silfon   qurilmasi   bilan   juda
ingichka trubka yordamida ulanadi. Bu elementlar maxsus to‘ldirgich tsirezin bilan
to‘ldirilgan germetik termotizimni tashkil etadi. Temoballon to‘laligicha nazorat
qilinadigan   muhitga   tushiriladi   va   gayka   bilan   qotiriladi.   Harorat   ko‘tarilganda
termoballondagi bosim oshadi, harorat pasayganda esa bosim kamayadi. Bu silfon
harakatlanuvchi   qismi   surilishiga   va   harorat   belgilangan   qiymatga   etganda
kontaktlarda elektr toki yo‘nalishi o‘zgarishiga olib keladi. Foydalanish jarayonida
releni   qo‘shimcha   sozlash   yurgizuvchi   vintni   burash   bilan   amalga   oshiriladi.
Sozlash tugagandan so‘ng himoya qopog‘i o‘rnatiladi.