«ишлаб чиқариш инфратузилмаси» фанидан маърузалар матни

Ёқилғи-энергетика мажмуаси (ЁЭМ) – бу ёқилғи-энергетика ресурсларни қазиб чиқариш, уларни қайта ишлаш, транспортда ташиш, тақсимлаш ва истеъмол қилиш бўйича ишлаб чиқариш, жараёнлар, моддий қурилмалар мажмуини ўз ичига олган мураккаб тармоқлараро тизимдир.
Унинг таркибига ёқилғи саноати ва электроэнергетика киради ва улар халқ хўжалигининг барча тармоқлари билан чамбарчас боғлиқдир. Ёқилғи-энергетика мажмуаси машинасозлик, металлургия саноатлари маҳсулотларидан фойдаланади ҳамда транспорт мажмуаси билан боғлиқ. ЁЭМ учун ягона тармоқларни ҳосил қиладиган юқори қувватли линиялар ва қувур йўллари (нефть, нефть маҳсулотлари ва табиий газни ташиш учун) кўринишидаги ривожланган ишлаб чиқариш инфратузилмаси характерлидир.
Мамлакатда ЁЭМ нинг ривожланишидан кўп ҳолларда ижтимоий ишлаб чиқариш, биринчи навбатда саноатнинг техник-иқтисодий кўрсаткичлари ва миқёслари, динамикаси боғлиқ. Шу билан бирга, ёқилғи ва энергия манбаларига яқинлашиш саноатни ҳудудий ташкил қилишнинг асосий талабларидан бири ҳисобланади. ЁЭМ нинг барча тармоқлари ўзаро боғлиқ. Турли хил ёқилғини қазиб чиқариш, энергияни ишлаб чиқариш ва уларни турли истеъмолчилар ўртасида тақсимлашдаги мутаносиблик ёқилғи-энергетика баланси билан характерланади.
Ёқилғи-энергетика баланси (ЁЭБ) – бу турли хилдаги ёқилғини қазиб чиқариш ва электроэнергияни ишлаб чиқариш (кирим) ҳамда уларни халқ хўжалигида ишлатиш (чиқим) ўртасидаги нисбатдир. ЁЭБ ни ҳисоб чиқиш учун, ҳар хил иссиқлик чиқариш қобилиятига эга бўлган турли хилдаги ёқилғи шартли ёқилғига ўтказилади, яъни уларнинг 1 кг ни ёниши 7000 ккал га тенг.
Халқ хўжалигида ёқилғи-энергетика сиёсати алоҳида аҳамиятга эга:
Биринчидан, бу мамлакатнинг географик жойлашуви ва иқлим шароитлари билан боғлиқ бўлиб, улар йил давомида тўхтовсиз иссиқлик ва ёруғлик билан таъминлашни талаб қилади;
Иккинчидан, энергетика энг муҳим инфратузилма тизимлари ва объектларини (транспорт, алоқа, маиший хизмат), шунингдек иқтисодиёт базали тармоқлари (хом ашё ресурсларини қазиб чиқариш, оғир ва мудофаа саноати, машинасозлик) фаолиятини таъминлаш учун зарур;
Учинчидан, ёқилғи-энергетика мажмуининг маҳсулотлари экспорт предмети ҳисобланиб, ундан тушадиган даромад давлат бюджетига солиқ тушумларининг муҳим қисмини ташкил этади.