«ишлаб чиқариш инфратузилмаси» фанидан маърузалар матни

Касаба уюшмалари – бу фаолият тури бўйича, ишлаб чиқаришда, хизмат кўрсатиш соҳасида, маданият соҳасида умумий ишлаб чиқариш ва касбий манфаатлари билан боғланган фуқароларнинг кўнгилли жамоат бирлашувидир. Бундай бирлашмалар меҳнат муносабатларида ишловчилар ҳуқуқларини вакиллик ва ҳимоя қилиш, шунингдек ёлланма ишловчилар номидан кенгроқ вакиллик қилиш имконияти билан ташкилот аъзоларининг ижтимоий-иқтисодий манфаатларини ҳимоялаш мақсадида ташкил этилади.
Касаба уюшмалари уставида белгиланган вазифа ва функцияларига эга бўлган ўзига хос жамоат ташкилоти сифатида жамиятнинг сиёсий тизимига киради. Касаба уюшмалари жамиятнинг йирик мустақил институти бўлиб, унинг фаолиятидан бозор муносабатларининг шаклланиши, ижтимоий йўналган давлатнинг вужудга келиши, иқтисодий демократияниг ривожланиши боғлиқ бўлади. Касаба уюшмаларисиз ёлланма меҳнат хусусий тадбиркорлик, маъмурият ва давлатнинг ҳукмронлиги остида қолиши мумкин.
Касаба уюшмасининг мақсади – ўз аъзоларига бериладиган иш ҳақини оширилишини таъминлаш, уларнинг меҳнат шароитларини яхшилаш ва қўшимча тўлов ва имтиёзларга эга бўлиш.
Касаба уюшмаларининг энг муҳим вазифалари:
- Меҳнат шароитларини яхшилаш ва унинг хавфсизлигини таъминлаш;
- Иш ҳақини ошириш. Бунга икки йўл билан эришиш мумкин:
1) меҳнатга талабнинг ўчиши учун шароитларни яратиш ҳисобидан;
2) меҳнат таклифини чеклаш учун шароитларни яратиш ҳисобидан.
Касаба уюшмаларининг функциялари:
1. Ҳимоялаш функцияси – касаба уюшмаларининг меҳнат соҳасида ишловчиларнинг қонуний ҳуқуқ ва манфаатларини бузилишини огоҳлантириш ва уларни тиклашга, уларни базувчи кишиларни жавобгарликка тортишга йўналтирилган фаолияти.
2. Ишловчилар манфаатларини вакиллик қилиш функцияси – иш берувчига ишловчилар номидан уларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоялаш учун мурожаат қилиш.
3. Маданий-тарбиявий ва сиёсий функцияси - ўз аъзоларини ватанпарварлик руҳида тарбиялаш, уларни давлат ҳокимияти органлари ва маҳаллий бошқарув органларини сайлашда иштирок этишда даъват этиш.
Касаба уюшмалари фаолиятининг асосий принциплари:
1. Ўз фаолиятида мустақиллик принципи – касаба уюшмалари ўз фаолиятида давлат бошқарув идораларидан, хўжалик идораларидан, сиёсий ва бошқа жамоат ташкилотларидан мустақилдирлар, улар олдида ҳисобдор эмаслар ва улар томонидан назорат қилинмайдилар.
2. Ўз-ўзини бошқариш принципи – ўз низомларини мустақил қабул қилиш ва ўз ички фаолиятини мустақил тартибга солиш.
3. Касаба уюшмаларига кўнгилли бирлашиш принципи – барча одамлар касаба уюшмалари бирлашиши мумкин.
4. Касаба уюшмаларининг тенг ҳуқуқлилиги принципи – барча касаба уюшмалари ва уларнинг бир даражадаги органлари аъзоларининг сонидан қатъий назар бир хил ҳуқуқларга эгалар.
5. Қонунийлик принципи – касаба уюшмаларининг