16
Har qaysi namuna (C
1
va S
2
) uchun umumiy ifloslanish quyidagi formulaga muvofiq
topiladi:
,
2
2
2
1
Х
Х
ваС
С
bu yerda:
X -
yog’siz chiqindi miqdori (%);
X
2
- yog’li chiqindi miqdori (%).
Eryong’oq, zig’ir, kungaboqar, loviya, kanakunjut urug’larining iflos-ligini
aniqlash uchun namuna naveskasini kamaytirish ham mumkin (eryon-g’oqdan 200 g,
kungaboqar, loviya, zig’ir, kanakunjutdan 100 g dan olinadi).
Namunani chinni kosachaga solib, 0,01 g aniqlikkacha tortiladi, so’ngra har qaysi urug’
o’ziga xos teshikli sim elakdan o’tkaziladi. Elakdan o’tgan urug’lar taxtacha ustiga yoyilib
tozalanadi va anorganik chiqindilar alohida, yog’li va organik chiqindilar alohida tortilib,
ularning protsent miqdori topiladi.
Agar zavodga keltirilgan urug’larni analiz qilish kerak bo’lsa, bunda ham
yuqoridagi usulda ish olib borib, organik va anorganik chiqindilar umumiy miqdorining
protsent hisobi topiladi. Bu topilgan miqdorlardan ishlatilayotgan urug’ yog’liligi jihatdan
qaysi sortga kirishini aniqlash va xomashyo balansini tuzish uchun foydalaniladi.
Chigit (yog’li boshqa urug’lar)ning namligini aniqlash. Chigit (umuman, yog’li
urug’larning namligi ularni uzoq muddat saqlash oldidan va zarur bo’lsa, tsexga uzatish
oldidan aniqlanadi. Namlikni aniqlashdagi asosiy usul byuksga solingan urug’ni SESh-1
markali quritish shkafiga joylab, 130° da 40 minut davomida quritishdan iborat. Namlik
quyidagi formulaga muvofiq protsentlarda aniqlanadi:
,
100
)
(
1
2
1
б
а
а
а
Х
bu yerda a
1
- byuksga solingan chigitnnng dastlabki vazni (g);
a
2
-
qurigandan keyingi
vazni (g);
b
- bo’sh byuksning vazni (g).
Zavodga qabul qilingan chigitning va yog’li urug’larning namligini aniqlash uchun
olingan namuna quritish shkafida 105-110° da og’irligi doimiy bo’lguncha quritiladi.
Chigitning qoldiq momig’ini aniqlash. Zavodga keltirilgan chigitning qoldiq
momig’i bor-yo’qligi tekshiriladi va miqdori aniqlanadi. Buning uchun namunadan
ximiyaviy yoki mexanik usulda momiq ajratib olinadi.
1)
momiq ximiyaviy usulda ajratilganda namuna tarozitda tortiladi, ustidagi momig’i
xlorid kislota (HCl) bilan kuydiriladi va quyidagi formulaga muvofiq momiq
qoldig’i topiladi:
,
100
06
,
1
Р
а
Х
bu ye
rda:
a
- momiqning vazni (g); 1,06 -tuzatish koeffitsienti;
R
- chigitning vazni (g).
2) momiq mexanik usulda ajratilganda u chigitdan AOS asbobida (96- rasm)
yulib olinadi va quyidagi formulaga muvofiq qoldig’i topiladi:
,
100
Р
а
Х
bu yerda:
a
- chigitdan yulib olingan momiqning vazni, (g); R - chigit namunasining vazni
(g).
Po’choq miqdorini aniqlash. Kungaboqar va loviya po’chog’ining miqdo-rini
aniqlash uchun 10 g, kanakunjutdan 15 g namuna olib, sim to’r elakdan o’tkaziladi. Elakda
urug’ bilan tsolgan yirikroq xas-cho’pni olib tashlab, urug’ni tortish kerak. So’ng
17
urug’ning mag’zini sindirib, po’chog’idan ajratib, mag’izni va po’choqni alohida-alohida
tortish kerak.
Po’choq miqdorini quyidagi formulaga muvofiq protsent hisobida aniqlash kerak:
,
100
)
(
Р
а
Р
Х
by yerda:
R
- Urug’ naveskasi (g);
a
- mag’izning vazni (g).
Chigitdagi shulxa miqdorini aniqlash uchun 50 dona chigitni tarozida tortib, har
bitta chigitni ikkiga bo’lish (kesish) kerak.
Shulxasi va mag’zini alohida-alohida tortib, ularning vaznini formulaga-qo’yib,
shulxaning protsent miqdorini topish mumkin:
,
100
Р
а
Х
bu yerda: a - mag’izning vazni (g); R - chigit naveskasi (g).
Shulxa miqdori:
Ax q 100-
Xg’
bu yerda:
Xg’
- chigit mag’zining protsent miqdori.
Urug’larning kislota sonini aniqlash. Urug’larning kislota sonini aniqlash uchun 10
g urug’ni yanchib, Sokslet apparatida bir soat davomida efir bilan ekstraktsiyalash kerak.
Chigit uchun petroleyn efiri ishlatiladi, ekstraktsiyalash 2 soat davom etadi.
Kislota soni (K. S.) quyidagi formulaga muvofiq topiladi:
,
611
,
5
.
К
Р
а
С
К
Bu yerda:
a
- sof yog’ kislotalarni neytrallash uchun sarflangan 0,1 normal ishqor miqdori
(ml);
R
- yog’ning vazni g);
K-
KON ning 0,1 normal titriga tuzatkich koeffitsient; 5,611-
ishqorning 0,1 normal eritmasining titri.
Do'stlaringiz bilan baham: 
