Ishchi kasbini egallash

4-ish: MOYLI URUG’LAR TAHLILI 

Darsning  maqsadi: 

moyli  urug’larni  tahlil  qilib,  ularning  sifati  va  maydalanganlik 

darajasini aniqlashni o’rganish. 

Ishning  mazmuni.  Chigitni  tahlil  qilish. 

Chigitga  aralashgan  chiqindilarning 

miqdorini aniqlash. Chigitning iflosligi - unga aralashgan yog’li, yog’siz har xil organik va 

anorganik  chiqindilar  miqdorining  protsent  hisobidagi  ifodasidir.  Chigitning  iflosliginn 

aniqlash  uchun:  a)  mineral  chiqindilar  (qum,  tuproq,  chang)  miqdori;  b)  organik 

chiqindilar  (barg,  xas-cho’p)  miqdori;  v)  puch,  chaqilgan  mag’zi  aynib  (qorayib)  qolgan 

chigit, o’lik chigit va mag’iz maydalarining miqdori hisoblab topiladi. 

Buning uchun vagon, avtomashina yoki ombordan olingan chigit namunasi diagonal 

usulida bo’lingandan keyin, tarozida 500 g namuna tortib olinadi. U ko’zlari 3XZ mm li 

elakda  elanadi.  Elakdan  o’tgan  chiqindilar  toza,  quritilgan  va  tortilgan  byuksga  solinib, 

yana  tarozida  tortiladi  va  miqdori  aniqlanadi.  Elakda  qolgan  chig’itni  toza  oq  qog’ozga 

to’kib,  aralashgan  mayda  tosh,  puchoq,  barg  va  elakdan  o’tmagan  boshqa  chiqindilar 

pintsetda terib olingach, chigit 0,01 aniqlikkacha tortiladi. 

Mineral va organik chiqindilar miqdori quyidagi formuladan topiladi: 

,

100

1

1

1

Р

А

Х





 

Bu yerda:A

1

 - organik va   mineral   chiqindilar    miqdori   (g);  

R

1

 

- chigit namunasining og’irligi (g). 

 

Elakdan  o’tgan  chigit  namunasidan  100  dona  (50Q50)  namuna  olib  rosa  0,01  g 

aniqlikkacha  tortilgach,  ikkala  bo’lak  chigit  mag’zi  buzilgan  chigit  miqdorini  aniqlash 

uchun  analiz  qilinadi.  Buning  uchun  har  bitta  chigit  pichoq  bilan  ikkiga  bo’linadi  va 

mag’zining rangiga qarab quyidagi gruppalarga ajratiladi: 

1.    Standart  talablariga  javob  beradigan  shu  (I-II,  III-IV)  sort  chigit  mag’zining  rangiga 

mos kelgan gruppa; 

2.  Mag’zi qorayib qolgan gruppa; 

3.  Puch chigit gruppasi; 

4.  Qurib qolgan chigit gruppasi; 

5.  Ezilgan, chaqilgan, ichida yarimta mag’zi qolgan chigit gruppasi. 

Ikkinchi va beshinchi gruppadagi chigitni qo’shib tarozida tortgach, tubandagi   formulaga    

muvofiq   yog’li    chiqindilarnint  miqdori aniqlanadi:    

2

1

2

2

),

100

(

Р

Х

а

Х





 

bu yerda: 

a

2

 -

 yog’li va organik chiqindilar miqdori (g); 

R

2

-

100 dona chigitning vazni (g). 

Uchinchi  va  to’rtinchi  gruppadagi  chigitni  qo’shib,  protsent  hisobidagi  vazni      (a

3

)ni 

quyidagi formuladan topish kerak: 

 

 

 

2

2

3

3

)

Х

-

(100

 

а

Х

Р



 

 -  bu yerda a

3

 - 

puch va kuygan chigit vazni  (g); 

R

2

-100  

dona chigitning vazni (g). 

Chigitdagi chiqindilar miqdori: 

X = X

1

QX

3 

bu      yerda: