«ishchi jism parametrlarini aniqlash asboblari va uslublari»

TERMOELEKTRIK TERMOMETRLAR 
Termoelektrik hodisasi – Ziben-Tompson effekti deb ham atalib quyidagicha hosil 
qilinadi. Ikkita turli xil elektro‘tkazgich sim olinib, ularning uchlari payvandlanadi va berk 
xalqa – kontur hosil qilinadi (1.5-rasm). Agar payvandlangan uchlarining birini issiq 
joyga, ikkinchisini sovuq joyga qo‘ysak, konturda termoelektr yurituvchi kuch (TEYUK) 
hosil bo‘lganini millivolqtmetrda ko‘rish mumkin (1.6-rasm). Hosil bo‘lgan qurilmaning 
TEYUK haroratlar farqiga to‘g‘ri mutanosib. 
E
TEYUK
=
K

(
T
i
-
T
s
) 
bu erda:
K – proporsionallik koeffitsienti. 
T
i
, T
s
– issiq va sovuq uchlarning haroratlari. 
O‘lchash oralig‘i: –50…+1800 
0
S
. 

---

1.5-rasm 
 
1.6-rasm
Bunday qurilma odatda termojuft nomi bilan yuritiladi. Termojuft uchun ko‘pincha 
kuyidagi materiallar qo‘llaniladi: platina, platinorodiy, xromelq, alyumelq, temir, 
konstantan, mis, kopelq va boshqalar. Ikkilamchi o‘lchov asboblari sifatida millivolqtmetr 
yoki potensiometrlardan foydalaniladi. Sovuq uchi doimiy harorati 
t
s
(odatda 0 
0
S
deb 
qabul qilinadi)da TEYUKning issiq (ishchi) uchi harorati 
t
i
ga bog‘liqlik grafigi 
termoelektrik termometrning tavsiflash grafigi yoki jadvali deyiladi. Har bir juft 
metallardan tuzilgan termojuft uchun o‘zining tavsiflash grafigi yoki jadvali bo‘lib, undan 
amaliyotda foydalaniladi.
Afzalliklari: haroratni o‘lchash ko‘lamining kengligi, juda sezgirligi, kam 
inersionligi, tashqi tok manbaiga ehtiyoj yo‘qligi, masofadan turib o‘lchash va kerakli 
nuqtadagi haroratni aniqlash mumkinligi.