Is va mv zv n I 90 sih vA ra an vD xn a a o

4.1-jadval.
K assa operetsiyalari oylik harakati bo‘yicha m em orial order
M em orial-order 1 «K assa»
20 
yil ok tab r oyiga.
T/r
Jarayon
sodir b o i­
gan vaqti
Jarayonning mazmuni
Schyotlar
korrespon-
densiyasi
Summa
(somda)
1
Dt
Kt
2
02.10.09
Hisobdor shaxsdan
ishlatilmay qolgan
xizmat qilgan safari
summalari qabul qilindi
5010
4220
10 000
3
04.10.09
X odim ning korxonaga
yetkazgan zarar
summalari qabul qilindi
5010
4730
12 000
4
17.10.05
Mehnat haqi berish
uchun hisoblashish
schyotidan pul olindi
5010
5110
780 000
5
18.10.09
Tovarlarni naqd pulga
sotishdan tushumlar
qabul qilindi
5010
9020
540000
152

---

6
20.10.09
Inventarizatsiya
natijasida aniqlangan
pul m ablagi
kirim qilindi
5010
9390
WOO
Schyot debeti oborot jami
1343 000
7
05.10.09
Boshqa pul mablagiari
hisoblashish hisob
schyotiga qaytarildi
5110
5010
25 000
8
8.10.09
Tovarlarni sotishdan
olingan saldo tushumi
inkassatorga berildi
5710
5010
540 000
9
20.10.09
Olinmagan ish haqlari
bankka qaytarildi
5110
5010
50 000
Schyot kredit oborot jami
1343000
M emorial-order buxgalteriya hisob shaklining quyidagi afzal- 
liklari mavjud: hisob jarayonlarini qat’iy ketma-ketligi ta ’minlanadi; 
registrlar andozaviy shakllaridan foydalanish im koniyatining ma- 
vjudligi; hisob texnikasini oddtyligi va tushunarliligi; buxgalteriya 
xodimlari malakasiga k o ‘ra, hisob ishlarini taqsimlash imkoniyat- 
ining mavjudligi; memorial- orderdagi m a’lum otlam i Bosh kitobga 
ko‘chirib yozishning qulayligi.
M emorial-order shakli yuqoridagi afzalliklarga ega bo‘lishi bi­
lan birga, b a’zi bir kamchiliklarga ham egadir: hisob ishlarinmg 
ko‘p mehnatliligi; analitik va sintetik hisobning alohida yuritilishi, 
ya’ni hisobni alohida yuritilishi natijasida sintetik hisobdan analitik 
hisobni orqada qolishi vujudga keladi; turli hisob registrlarda bitta 
xo‘jalik jarayonini qayta-qayta yozilishi; x o ‘jalik jarayonlarini ik­
ki yoqlama yozuv usulida aks ettirish uchun asos hujjatlar ilova qil- 
inmasligi; hisobot davri boshiga va oxiriga yuritilayotgan schyot 
bo‘yicha saldoni aks ettirilmasligi.
Buxgalteriya hisobi shakllarining vujudga kelishi, qo‘llanishi, 
hisob ishlarini hajinidan, hisob xodimlarining malakasidan kelib 
chiqadi. Buxgalteriya hisobining Bosh daftar shaklining vujudga
153

---

kelishi XIX asm ing boshlariga to ‘g ‘ri keldi va hozirgi davrda ham 
kichik firma ham da korxonalarda qo‘llanilmoqda. Buxgalteriya hi­
sobining ushbu shakli sintetik schyotlar kam qollaniladigan bux- 
galteriyalarga xosdir. Tabiiyki, kichik firma va korxonalar faoli­
yati doirasi katta bo‘lmaganligi sababli, q o ‘llaniladigan sintetik 
schyotlar miqdori ham kam b o la d i.
Kichik korxonalar mustaqil ravishda ishlab chiqarish va 
boshqaruv ham da xodimlar soni va faoliyatidan kelib chiqib, te­
gishli organlar tasdiqlagan buxgalteriya hisobi shakllaridan birini 
tanlaydilar. Buxgalteriya hisobining Bosh daftar shaklini bir oyda 
x o ‘jalik jarayonlari 100 tadan oshmagan hollarda q o ‘llash maqsad- 
ga muvofiqdir. Buxgalteriya hisobining ushbu shaklida dastlabki 
hujjat m a’lumotlari Bosh daftar deb ataladigan sintetik registrda 
yuritiladi. Bosh daftarda xronologik va tizimli yozuvlar birgalik- 
da olib boriladi, shuning uchun ham kombinatsiyalashgan regis- 
tr hisoblanadi. Buxgalteriya hisobining Bosh daftar shaklida hisob 
ishlarida qulaylik yaratish maqsadida oy davomidagi x o ‘jalik j a ­
rayonlari reestrini ham yuritish mumkin. X o‘jalik jarayonlari re- 
estri asosida esa Bosh daftar to ‘ldiriladi
Demak, Bosh daftar shaklida ikki turdagi hisob registrlaridan 
foydalanish mumkin: Bosh daftar. Hisob obektlari hisob vedom os­
ti.