m a’lumotlami qay darajada aks ettirishiga qarab sintetik va
analitik
yozuvga ajratish mumkin. Sintetik yozuvda x o ‘jalik m a b lag iari va
ular tashkil topish manbalari haqidagi m aiu m o tlar umumlashtirib,
pul o ic h o v birligida aks ettiriladi. Sintetik
schyotlar orqali yuritil-
adigan hisob esa sintetik hisob deb ataladi.
O ‘zbekiston Respublikasi Buxgalteriya Hisobi Milliy Stan-
dartlarining 21-son «X o‘jalik yurituvchi subyektlarning moliyaviy-
x o ‘jalik faoliyati buxgalteriya hisobi schyotlar rejasi va uni q o ilash
b o ‘yicha y o ‘riqnoma» nomli standartda keltirilgan schyotlar sin
tetik schyotlardir. Chunki bu schyotlar bitta m ablag‘ yoki manba
to 'g ‘risida umumiy m a’lumot beradi. B a’zi hollarda m ablag‘ yo
ki m anba to"g'risida aniqlashtirilgan, detallashtirilgan,
alohida-
lashtirilgan m aiu m o tlar zarur b o iib qoladi. Bunday m aiu m otlam i
olish uchun analitik hisobdan foydalaniladi.
Analitik hisob x o ‘jalik m ab lagiari va ular tashkil topish m an
balari haqidagi m aium o tlam i ulam ing alohida turlari bo'yicha, an
iq k o ‘rsatkichlar orqali olishda foydalaniladi. Analitik schyotlar
miqdori u qoilanilayotgan korxona, tashkilot va xo‘jalikning qaysi
sohasida ekanligiga, ulam ing faoliyat doirasi katta yoki kichikligi-
ga b o g iiq b o ia d i. Analitik schyotlar bo‘yicha yuritiladigan hisob
analitik hisob deyiladi. Quyidagi misollar orqali sintetik va analitik
schyotlarning bir-biridan farqi va shu bilan birga ulaming o ‘zaro
b o g iiq lig i ko‘rib o ‘tiladi.
«Tovarlar» schyoti 2900 raqami
bilan belgilanib, sintetik schy-
ot hisoblanadi. Tovarlar x o ‘jalik m ablagiarining aylanma aktiv
lar qismiga kirib, muomala sohasida b o ia d i. Shuning uchun ham
bu schyot aktivdir. «Tovarlar» schyoti debeti qoldig‘idagi sum-
m a savdo korxonasidagi mavjud b o ig a n tovarlar qiymatini bildi-
radi, ammo tovarlam ing qaysi turidan
qancha qolganligi haqidagi
m aium o tni ham pul o ic h o v birligida, ham natura o ic h o v birligida
analitik schyotlar orqali olish mumkin. Sintetik va analitik schyot-
lam ing bir-biridan farqi shundaki, sintetik schyotlarda xo‘jalik
m ab lag iari va ular manbalari umumlashtirib ko'rsatilsa, analitik
schyotlarda esa ular haqidagi m aiu m o tlar ularning turlari b o ‘yicha
alohida-alohida ham da uch o ic h o v birligi ham q o ilan ilib aks et-
1 0 2
tiriladi. Tovarlaming umumiy qiymati 2910 - «Ombordagi
tovar
lar»
sintetik schyotidan olinadi, y a ’ni 30 320 000 so'm . Shundan,
sovutkichlar: «SINO» - 2 ta 1 000000 so ‘mdan - 2 000 000 so'm ,
«Орск» - 8 ta 1 200 000 so‘mdan 9 600000 so'm , «DAEWOO» 10
ta 8 00000 so ‘mdan - 8 000000 so ‘m, videokameralar, «DAE
WOO» 2 ta - 1 400000 so'm dan 2 800000 so‘m, «Samsung» 2
ta - 1 960 000 so‘mdan 3 920000 so‘m «Philips» 2 ta 2 000000
so‘mdan 4 000 000 so‘mni tashkil etadi. Bu m ablag‘lar sotish uc
hun «Ombordagi tovarlar» sintetik schyotida hisobga olinadi va har
bin uchun alohida-alohida kartochka ochiladi. M ana shu kartoch-
kalar analitik schyotlar deb ataladi.
Analitik schyotlardagi m a’lum otlam ing
jam i ulami umum-
lashtiruvchi sintetik schyotningm a’lumoti bilan teng kelishi zarurli-
gi- bu schyotlaming o ‘zaro aloqadorligini va bir-birini to ld irib
borishini bildiradi. Korxona x o ‘jalik m ab lag l arming tashkil topish
manbalarini ifodalovchi sintetik schyot va analitik schyotlar ham
xuddi shu tartibda b o la d i. Analitik schyotlar korxona m ablaglari
va ulam ing tashkil topish manbalarining har bir turi b o ‘yicha alohi-
da-alohida m a ’lumot beradi. M asalan,
mashina va uskunalarning
eskirishining sintetik hisobi 0230 - «M ashina va uskunalarning
eskirishi» schyotida yuritilib, passiv schyot hisoblanadi.
Korxonada mavjud b o lg a n mashina va boshqa uskunalarning
eskirishi ulaming har biri b o ‘yicha alohida yuritiladi. Bu m ashi
na va uskunalarning eskirishining analitik hisobi ular uchun alohi
da- alohida ochilgan inventar kartochkalarda olib boriladi. A nali
tik hisob yordamida aniqlangan eskirish summalari jam lanib, sin
tetik hisobda 0230 - «M ashina va uskunalarning eskirishi» schy
otida yuritiladi. Analitik schyotlaming y ig ln d isi
sintetik schvotga
teng b o la d i.
Do'stlaringiz bilan baham: 
