Irrigatsiya va melioratsiya

 
 
Kanallar yon devorining qiyalik (m) koeffitsiyenti qiymatlari 
Kanal o’zanining grunti 
Qiyalik koeffitsiyenti 
suv ostida 
suv ustida 
toshli 
0-0,5 
0-0,25 
tosh-shag’al 
0,5 
0,5 
shag’al-qum 
1,0 
1,0 
gil 
0,5-1,0 
0,5-1,0 
qumoq 
1,0-1,5 
1,0-1,5 
 
Kanallar uchun g’adir-budirlik (n) koeffitsiyenti 
Grunt va o’zan xarakteri 
 
G’adir-budirlik koeffitsiyenti 
 
Zich grunt (loy,qumoq) to’g’ri va toza 
o’zan 
0.020 – 0.025 
SHuning o’zi, ammo: 
o’zan egri-bugri 
0.025 – 0.0275 

---

128 
o’zan toza emas, o’simliklar o’sgan 
0.0275 – 0.030 
Qumli-shag’al 
0.025 – 0.0275 
SHag’al 
0.0275 – 0.030 
Juda tekis, beton qoplama 
0.010 – 0.013 
 
Gidravlik hisob usullari 
Gidravlik hisob usullari: 
grafoanalitik usul; 
 nomogrammalar orqali; 
 injener Poyarkov lineykasi yordamida. 
Aniqlangan qiymatlar ko’ndalang kesim yuzaga qo’yiladigan loyqa 
cho’kmaslik, yuvilmaslik, kam yuza bilan ko’p suv o’tkazuvchanlik, kam suv 
isrofgarchiligiga erishish va barqarorlik shartlarini bajarmagan taqdirda gidravlik 
hisob qaytadan bajariladi. 
Grafoanalitik usul 
 
Kanal tubining eni (b), kanal qurish mexanizmiga va suv sarfiga bog’liq 
xolda qabul qilinadi: 
Muvaqqat ariq uchun b = 0,3; 0,4; 0,5 m. 
SHoh ariq uchun
b = 0,5; 0,8; 1,0, 1,25; 1,50 m. 

---

129 
XIT uchun
b = 0,5; 0,8; 1,0, 1,25; 1,50; 2,0 m. 
XT va XIT uchun
b = 1,0; 1,25; 1,50, 2,0; 2,5; 3,0; 4,0; 5,0; 6,0; 7,0; 8,0; 9,0; 
10m. 
Kanaldagi suvning yuvilishga yo’l qo’yilgan chegaraviy tezligi: 
3
/
1
0
95
,
0
R
v
v
урт
чег



bu yerda, 
урт
v
-
gidravlik radius R = 1 bo’lganda yuvilishga yo’l qo’yilgan 
o’rtacha tezlik, QM va Q P.52.74 bo’yicha quyidagicha qabul qilinadi: 
Engil qumoq tuproqlar uchun 
с
м
v
урт
/
90
,
0
70
,
0


O’rta qumoq tuproqlar uchun
с
м
v
урт
/
0
,
1
75
,
0


Og’ir qumoq tuproqlar uchun
с
м
v
урт
/
2
,
1
85
,
0


Gil tuproqlar uchun
с
м
v
урт
/
25
,
1
90
,
0


чег
хак
v
v

bo’lishi shart, aks holda kanal nishabligi chegaraviy yo’l 
qo’yilga nishablik bo’yicha loyihalanadi: 
0
2
2
R
с
v
i
чег
чег


Kanallarning suv sarfi va tezligi xarakteristikalari grafigi 
Kanalning gidravlik hisobini nomogramma orqali hisoblash usuli quyida 
keltirib o’tilgan. 

---

130