Irrigatsiya va melioratsiya

 
- oylik suv iste’moli, mm. 
3.5 Qishloq xo’jalik ekinlarini gidromodul rayonlashtirish 
Cug’oriladigan maydonning tuproqning mexanik tarkibi va sizot suvlari 
sathiga qarab gidromodul belgilanadi.
Gidromodul - yunoncha so’zdan olingan bo’lib, hydro-suv, modulus-
o’lchayman, ya’ni “suv o’lchayman” degan ma’noni anglatadi. 
Gidromodul, bu 1 gektar ekin maydonini sug’orish uchun sarflanadigan suv 
miqdori hisoblanadi va l/s/ga belgilanadi.
Gidromodul sug’orish maydoniga beriladigan suv miqdori va hajmini 
o’lchab berish, suvning hisobini olib-borish uchun ishlatiladi. Gidromodul 
quyidagilarga bo’linadi: 
1. Sug’orish gidromoduli; 
2. Keltirilgan gidromodul. 
Quyida bularning barchasiga izoh berib o’tilgan. 
Sug’orish gidromoduli deb - 1 gektar sug’oriladigan maydonga 1 sekundda 
berilgan suv miqdoriga aytiladi. 
га
с
л
t
m
q
сугориш
.
/
,
4
,
86


bu yerda, m - sug’orish normasi, m
3
/ga. 
86,4 - o’tish koeffitsiyenti.

---

52 
t - suv berish davri, kun. 
Suv berish gidromoduli, bu ekinning bir gektariga rivojlanish 
davomida beriladigan nisbiy suv berish miqdori.
Keltirilgan gidromodul - har bir aniq qishloq xo’jalik ekini uchun 1 gektar 
maydonga 1 sekundda litr hisobida berilgan suv miqdori. 
га
с
л
t
m
q
экин
экин
сугориш
.
/
,
4
,
86
q
келтир







bu yerda, 

ekin 
- har bir ekinning xo’jalikda ekilgan maydon foizi.
Qishloq xo’jaligi ekinlarining sug’orish rejimini tabaqalashtirilgan holda 
qo’llash maqsadida sug’oriladigan yerlar tabiiy va boshqa qator omillarga ko’ra 
gidromodul rayonlarga ajratilgan. Gidromodul rayon- bu tabiiy sharoitlar majumi 
bo’yicha ekinlarni bir xil sug’orish rejimini qo’llashni talab etuvchi xududdir. 
Gidromodul rayonlar bo’yicha ekinlarni belgilangan sug’orish rejimlari asosida 
suvdan foydalanish rejalashtiri-ladi, sug’orish tarmoqlarining xisobiy suv sarfi 
aniqlanadi. 

---

53 
Markaziy Osiyo tuproqlarining gidromodul rayonlashtirish bo’yicha dastlab 
A.N.Kostyakov, S.N. Kondrashov, M.M. Bushev, V.M. Legostaev, B.S. Konkov, 
G’.P. Gelser tomonidan tadqiqotlar olib borilgan bo’lib, keyin-chalik V.M. 
Legostaev, B.F.Fedorov, S.N. Rijov, V.E. yeremenko tomonidan unga ba’zi bir 
aniqliklar kiritilgan. Gidromodul rayonlashtirish va qish-loq xo’jaligi ekinlarining 
xisobiy sug’orish rejimini aniqlash bo’yicha O’rta Osiyosuvpaxtaloyiha, sobiq 
Butunnittifoq paxtachilik, shuningdek, qo’shni respublikadagi ilmiy tadqiqot 
institutlari tomonidan bu sohada katta ishlar bajarildi va gidromodul 
rayonlashtirish yanada mukammallash-tirilib borildi hozirgi kunda SANIIRIda 
O’zbekistonning sug’oriladi-gan yerlarini gidromodul jihatdan rayonlashtirish 
masalasi qayta ishlab chiqilmoqda. 
Sizot sularining joylashgan chuqurligi, tuproqning mexani tarkibi, tuproq 
qatlamining litologik tuzilishiga ko’ra S.N.Rijov va N.F.Bespalov sug’oriladigan 
yerlarni 9 ta gidromodul rayonga ajratishgan (3.1- jadval).