Irrigatsiya va melioratsiya

21.3. Xo’jaliklarda qishloq xo’jaligi ekinlarni sug’orish ishlarini 
takomillashtirish 
Xo’jalik ekin maydonlarida sug’orish ishlarini takomillashtirish uchun 
birinchi navbatda bu yerlarning o’ziga xos shart–sharoitlari va nishabliklarni 
xisobga olgan xolda suvni yetkazib beruvchi tarmoqlar hamda daladagi sug’orish 
texnikasini tubdan takomillashtirilgan konstruktsiyalardan foydalanish tavsiya 
etiladi. Bunday konstruktsiyalar o’tgan asrning 70-yillaridayoq ishlab chiqilgan, 
ammo tannarxi va ba’zi boshqa bir kamchiliklari tufayli xozirga qadar keng 
ko’lamda qo’llanilmay kelar edi. Xozirgi davrda esa ularning nisbatan arzon va 
foydalanish uchun qulay modifoydali ish koeffitsiyentatsiyalari keng qo’llanishga 
tavsiya etilgan. Joriy yil uchun Davlat Dasturida viloyatimiz sug’oriladigan 
maydonlarida 700ga maydonda egiluvchan polietilen quvurlardan foydalanishni 
tatbiq etilishi belgilangan.
21.3.1 rasm Egiluvchan quvurlar yordamida g’o’zani sug’orish 
Uchastka nov kanalidan suv oqimi yumshoq egiluvchan sug’orish quvurlariga 
tushadi va quvurlardagi mavjud sug’orish naychalardan suv egatlarga tarqatiladi.

---

384 
Uchastka nov kanali 
Uchastka nov kanali 
E
gat
lar
 
Egatlar 
Egatlarga beriladigan suv sarfi qiymatini prof. S.M. Krivovyaz 
formulasi yordamida aniqlaymiz. 
Yumshoq shlang uzunligi uning bo’ylama yoki ko’ndalang 
joylashishiga bog’liq: 
a). bo’ylama 
b). ko’ndalang 
Bo’ylama tizimda egatlar uchastka nov kanaliga parallel qilib o’tkaziladi, 
ko’ndalang tizimda esa uchastka nov kanaliga egatlar perpendikulyar qilib 
o’tkaziladi. 
Nov va egiluvchan yumshoq quvurlardan iborat tizimlarni xo’jalikning 
irrigatsion tizimlari xaritasida joylashtirish loyixa ishlarida muhim ahamiyatga ega.
Novli sug’orish tizimlarini loyihalashda xo’jalik ichki va uchastka kanallari 
parabola shaklidagi beton va temir-beton novlardan tashkil topadi. Xo’jalik planida 
nov kanallarni joylashtirishning bo’ylama va ko’ndalang shakllari mavjud (1 va 2- 
chizmalar). 
A). Nov kanallarini bo’ylama shaklda joylashtirish quyidagicha bajariladi: 
1). Uchastka nov kanali yerning eng katta nishabligi bo’ylab o’tkaziladi: 
0,0005 

i
UchNK

0,003; 
2). Uchastka nov kanalidan suv unga perpendikulyar joylashgan yopiq suv 
o’tkazuvchi quvurga beriladi; 
3). Yopiq suv o’tkazuvchi quvurlardan suv gidrantlari orqali suv o’tkazuvchi 
quvurga parallel joylashgan sug’orish shlanglariga beriladi; 
4). Sug’orish shlanglaridagi teshiklar orqali suv uchastka nov kanaliga parallel 
joylashgan egatlarga tarqatiladi. 

---

385