Ирода назариялари

ИРОДА НАЗАРИЯЛАРИ

Режа

• Ироданинг мотивацион назарияси
• Ироданинг регулятив назарияси
• Ироданинг эркин танлаш назарияси

Ироданинг мотивацион назарияси

• Ушбу назария: Ирода қўзғатувчилик хусусиятига эга деб ҳисоблайди:

Вакиллари

• Аристотел
• француз олими Ренэ Декарт

Декарт

• ИРОДА ИНСОННИНГ ХАТТИ-ҲАРАКАТЛАРГА УНДОВЧИЛАР
• РУҲНИНГ ХОҲИШИ
• У РЕФЛЕКТОРГА БОҒЛИҚ БЎЛМАГАН РУҲИЙ ҲОДИСА.
• ИРОДАНИНГ АСОСИЙ ВАЗИФАСИ ДЕБ ТУШУНТИРАДИ ДЕКАРТ- ЭҲТИРОСЛАРНИ (ҲИС-ҲАЁЖОНЛАРНИ) ЖИЛОВЛАБ, ТАНЛАНГАН (БЕЛГИЛАНГАН) ХАТТИ-ҲАРАКАТЛАРНИ БАЖАРИШДАН ИБОРАТДИР.
• ЭҲТИРОСЛАР ТАШҚИ НАРСАЛАР ТАЪСИРИДА ТУҒИЛАДИ, ҲОҲИШ ЭСА БЕВОСИТА РУҲ АСОСИДА

• Р. ДЕКАРТ АҚЛНИ ИРОДАНИНГ ҚУРОЛИ ДЕБ ТУШУНТИРАДИ ВА ЯХШИЛИК ҲАМДА ЁМОНЛИК ТЎҒРИСИДА ҚАТЪИЙ ҲУКМГА ЭГА БЎЛГАН РУҲНИ КУЧЛИ РУҲ ДЕБ ҲИСОБЛАЙДИ. ЯХШИЛИККА УНДОВЧИ, ШУ ЙЎЛДА ФАОЛ БЎЛГАН ИРОДАВИЙ ҲАРАКАТЛАРНИ КУЧЛИ РУҲНИНГ НАМОЁН БЎЛИШИ ДЕБ ҚАРАЙДИ. ШУНИНГДЕК, РУҲ ТОМОНИДАН ЁМОНЛИК, ДЕБ ҚАБУЛ ҚИЛИНГАН НАРСАЛАРДАН ТИЙИЛИШНИ ҲАМ КУЧЛИ РУҲНИНГ ИНЪИКОСИ ДЕБ БИЛАДИ.

Т.ГОББС (ИНГЛИЗ ФАЙЛАСУФИ)

• Ирода инсоннинг ҳар қандай хатти-ҳаракатлари билан боғлаб, уни инсоннинг нарсаларга майли пайдо бўлиши ёки совушидан кейин вужудга келадиган, хатти –ҳаракатлардан олдин пайдо бўлиши ёки ҳоҳиш, деб тушунтиради.
• Ирода ва майл (ҳоҳиш) айнан бир нарсадир.
• Бу билан ирода ҳоҳиш, майл, эҳтирос ва ақл билан нарса сифатида қабул қилиниб, унинг реал мавжудлиги йўқолади.

Француз психологи Теодоль Арман Рибо

• Ирода асосида дейди у мотивлаштирувчи куч сифатида эҳтирос ва қизиқиш ётади.
• Ироданинг ривожланиши деб кўрсатади Рибо, бу рефлектор реакциялардан мавҳум (абстракт) ғояларга ундовчи, хатти-ҳаратларга ўтишдан иборатдир.
• Ирода хатти-ҳаракатларга ундаш ва руҳий жараёнларнинг (диққат) йўналганлигидагина намоён бўлиб қолмасдан, шунингдек, уларни тормозлашда ҳам кўринади, дейди у.
• Иродавий зўр бериш восита (механизми) сифатида онгли танлов билан у ёки бу ҳаракатларга табиий мойиллик ўртасидаги қарама-қаршиликни (конфликтни) енгиш пайтида намоён бўлади.Ақл билан ҳиссиёт ўртасидаги конфликт вужудга келиши ва уни ечиш пайтидир.