Irgasheva durdona yakubdjanovna ma’luMotlar oMbori

SQl tilining tarkibiy qismlari
. Interaktiv va qurilgan SQL 
quyidagi tarkibiy qismlarga ega:
• 
Ma’lumotlarni aniqlash tili – DDL (Data Definition Lan-
guage). Bu til ma’lumot bazasining har xil obyektlarini (jadval, 
indekslar, foydalanuv chi va boshqalarni) yaratish, o‘zgartirish va 
olib tashlash imkonini beradi. DDL kiruvchi operatorlarga misol 
sifatida CREATE TABLE (jadval yara tish), CREATE SCHEMA 
(sxema yaratish) va boshqalar kiradi.
• 
Ma’lumotlar bilan manipulatsiya qilish tili – DML 
(Data Manipulation Language) ma’lumotlar bazasi bilan ish-
lashni ta’minlashga mo‘ljallangan til hisoblanadi. Ularga jad-
valdan ma’lumotlarni tanlash (SELECT), qo‘shish (INSERT), 
o‘zgartirish (UPDATE), olib tashlash (DELETE) kabi koman-
dalar kiradi.
• 
Ma’lumotlarni boshqarish tili – DCL (Data Control Lan-
guage) bu til ma’lumotlar bazasini har xil o‘rinsiz zararlanishlar-
dan saqlashga mo‘ljallangan.
So‘rovlar yaratishning ba’zi qoidalari
: SQL tilida ifodalarda 
kalit so‘zlar kichik va katta harflarda yozilishi mumkin. Ifoda-
lar bitta yoki bir nechta satrda yozilishi mumkin. Ifoda yakuni-
da «;» belgi qo‘yiladi. Agar SQL komandasini bir necha bloki 
yozilsa, ular bir-biridan «;» bilan ajratiladi. Barcha SQLning kalit 
so‘zlari (komandalari, operatorlari va boshqalar) faqat xizmatchi 
so‘z sifatida ishlatilishi mumkin, boshqa maqsadlarda, ya’ni jad-
val nomi, ustun nomi, o‘zgaruvchi va boshqalar sifatida ishlatish 

---

92
mumkin emas. SQL operatori xizmatchi so‘zlar va foydalanuvchi 
qo‘llaydigan so‘zlardan tashkil topadi.
Xizmatchi so‘zlar SQL tilining doimiy qismi bo‘lib, ular aniq 
qiymatga ega. Ularni standartda ko‘rsatilgandek yozish kerak va 
ularning bir satrdan ikkinchisiga ko‘chirish uchun bo‘linmaydi. 
foydalanuvchi tomonidan aniqlangan so‘zlar, foydalanuvchi to-
monidan ma’lum sintaksis qoidalari asosida beriladi. Ular o‘z 
navbatida ma’lumot baza obyektivlari 
ning har xil nomlaridan 
iborat bo‘ladi (jadval, ustun, tasvirlar, indekslar va h.k.). Opera-
tordan so‘zlar o‘rnatilgan sintaksis qoidalariga moslab joylashtiri-
ladi. Til standartida bu ko‘rsatilmagan bo‘lsa ham, SQL tili ning 
dialekt 
larida (ko‘rinishida) matn tugallanganligini bildiruvchi 
belgi, ko‘pgina hollarda nuqtali vergul «;» ishlatiladi.
SQL operator komponentalari ko‘pchiligi registrga bog‘liq 
emas, ya’ni ixtiyoriy har qanday katta va kichik harflar ishlatili-
shi mumkin. Bularda bitta istisno bor. Bu istisno simvolli literal-
larga tegishli. Ularda literal ma’lumotlar, ularga mos bo‘lgan 
ma’lumotlar bazasi dagi qiymatlar qanday saqlansa shunday yo-
zilishi kerak. Masalan: agar ma’lumotlar bazasidagi familiyaning 
qiymati «SWITH»