Iqtisodiyoti

 
 
13.3-rasm. Qishloq xo‘jaligida mahsulot tannarxi obyektlari 
 
Mahsulot ishlab chiqarish xarajatlarini va tannarxini o‘rganish 
boshqaruv hisobining muhim bo‘limlaridan biridir. Korxonada 
moliyaviy va boshqaruv hisobining yaxshi yuritilishi xarajatlarni to‘g‘ri 
hisobga olish va shu orqali ularning sarflanishini nazoratga olish 
imkonini yaratib beradi.
Xarajatlarni kalkulyatsiyalash - qilingan xarajatlarni aniq xarajat 
obyektlariga taqsimlash jarayonidir. Xarajatlarni kalkulyatsiyalash 
orqali mahsulot tannarxi tarkibida har bir xarajat elementining 
salmog‘ini aniqlash va tegishli choralarni ko‘rish imkoni yaratiladi.
Barcha tarmoqlarda bo‘lgani singari qishloq xo‘jaligi tarmog‘ida 
ham qat’iy tejamkorlik tizimini joriy etish, ishlab chiqarish xarajatlari va 
mahsulot 
tannarxini 
kamaytirishni 
rag‘batlantirish 
hisobidan 
korxonalarning raqobatbardoshligini oshirish muhimdir.

---

332 
3. Qishloq xo‘jaligida xarajatlarni tejash va mahsulotlar tannarxini 
pasaytirish yo‘llari. 
Keyingi yillarda qishloq xo‘jalik mahsulotlarining tannarxi tarkibida 
moddiy 
xarajatlar 
salmog‘i 
ortib 
bormoqda. 
Shu 
sababli 
mamlakatimizda korxonalarni modernizatsiyalash, texnik va texnologik 
jihatdan qayta jihozlash orqali mahsulot tannarxini pasaytirishga alohida 
e’tibor berilmoqda. Bundan tashqari, mahsulot ishlab chiqarish 
jarayonida qo‘llanilayotgan me’yorlarning ko‘pchiligi sobiq ittifoq 
davrida ishlab chiqilgan bo‘lib, tejamkorlik talablariga to‘liq javob 
bermaydi. Shu sababli mazkur dasturda ushbu me’yorlarni qayta ko‘rib 
chiqishga ham e’tibor berilmoqda. 
Qishloq xo‘jaligida har bir so‘mni oqilona, maqsadga muvofiq 
sarflashga harakat qilish, ya’ni moddiy, pul va mehnat xarajatlarini 
tejash, shu orqali yetishtiriladigan mahsulotlarning, bajariladigan ish va 
xizmatlarning tannarxlarini pasaytirishga erishish lozim. Buning uchun: 
•
dehqonchilik va chorvachilik tarmoqlarida mavjud bo‘lgan barcha 
ishlab chiqarish vositalaridan yil davomida tadbirkorlik bilan oqilona, 
samarali foydalanib, barcha ishlarning vaqtida, sifatli bajarilishini 
ta’minlash; 
•
ekinlarning tezpishar, yuqori hosilli navlarini, urug‘chilikni, 
chorva hayvonlarining mahsuldor zotlarini ishlab chiqarish jarayoniga 
tatbiq etishni ta’minlash; 
•
xarajatlarni tejaydigan yangi texnika, samarali texnologiyalarni 
joriy etish natijasida ishlab chiqarish jarayonlarining yuqori darajada
mexanizatsiyalashganlik, avtomatlashganlik darajasini oshirib, mehnat 
unumdorligini oshirish; 
•
qishloq xo‘jalik korxonalarining texnik va texnologik jihatdan 
ta’minlanganlik darajasini oshirish; 
•
yerlarning meliorativ holatini yaxshilash va sug‘orishning 
zamonaviy, tejamkor usullarini qo‘llash; 
•
qishloq xo‘jalik mahsulotlari tayyor bo‘lganda o‘z vaqtida 
yig‘ishtirib olish, saqlash va tashishni to‘g‘ri tashkil etish; 
•
mehnatni tashkil etishning samarali shakllarini joriy etish va
rag‘batlantirish tizimini takomillashtirish; 
•
ekinlar hosildorligini, chorva hayvonlarining mahsuldorligini 
oshirishga erishish lozim. 

---

333