Iqtisodiyoti

Qishloq xo‘jaligida olinadigan qo‘shimcha mahsulotlarni shartli 
asosiy mahsulotga aylantirish koeffitsiyentlari 
№ 
Mahsulot turlari
 
Koeffitsiyentlar
 
1. G‘o‘zapoya 
0,05 
2. Somon 
0,08 
3. Makkajo‘xori poyasi
0,17 

---

330 
4. Bir yillik beda urug‘i 
0,9 
5. Bir yillik o‘tlardan ko‘k massa 
0,25 
6. Ko‘p yillik o‘tlardan ko‘k massa 
0,3 
7. Qo‘y va echkidan olingan sut 
0,22 
8. Jun 
5 
9. Sigir suti 
0,9 
10. Buzoq
0,1 
 
Qilingan xarajatlarni qishloq xo‘jaligidagi asosiy va qo‘shimcha 
mahsulotlar o‘rtasida taqsimlash tartibini aniq misol yordamida ko‘rib 
chiqamiz. Masalan, fermer xo‘jaligida 500 tonna bug‘doy va 450 tonna 
somon yetishtirilgan bo‘lsa, ishlab chiqarish xarajatlarini asosiy va 
qo‘shimcha mahsulotlarga taqsimlash quyidagicha amalga oshiriladi: 
a) somon massasini 0,08 ga ko‘paytirib, shartli bug‘doyga aylantirib 
olamiz (450x0,08=36); 
b) shartli bug‘doy massasini yetishtirilgan bug‘doy massasiga 
qo‘shib, 
bug‘doyning 
shartli 
yalpi 
hosilini 
aniqlab 
olamiz 
(500+36=536);
d) bug‘doy massasining bug‘doyning shartli yalpi hosilidagi 
salmog‘i aniqlab olinadi, bizning misolimizda 36 soni 536 ning necha 
foizini tashkil etishi aniqlanadi (3600:536=6,7); 
e) jami xarajatning 6,7 foizini somon massasiga taqsimlash, qolgan 
qismini esa bug‘doy massasiga taqsimlash orqali asosiy va qo‘shimcha 
mahsulotlarning tannarxi aniqlanadi. 
Boshqa qishloq xo‘jalik mahsulotlari bo‘yicha ham xarajatlar asosiy 
va qo‘shimcha mahsulotlar o‘rtasida yuqoridagi usul yordamida 
taqsimlanadi. 
Qishloq xo‘jalik mahsulotlarining tannarxini aniqlashda tannarx 
obyektlari 13.3-rasmda aks ettirilgan. 

---

331