Iqtisodiyoti

3. Qishloq xo‘jalik korxonalarida yillik ishlab chiqarish biznes-
rejasi. 
Korxonaning yillik rejalari uning aniq kalendar yilidagi taraqqiyoti 
dasturi bo‘lib, shu yil uchun korxonaning mahsulot ishlab chiqarish va 
sotish reja ko‘rsatkichlariga asosan tuziladi. Yillik rejada istiqbol 

---

397 
rejaning 
shu 
kalendar 
yiliga 
mo‘ljallangan 
ko‘rsatkichlari 
aniqlashtiriladi, avval ko‘zda tutilmagan va rejaning muvaffaqiyatli 
bajarilishini ta’minlashga yordam beradigan qo‘shimcha tadbirlar 
belgilanadi. Tabiiy-iqlim sharoitlariga bog‘liq bo‘lgan qishloq xo‘jaligi 
ishlab chiqarishi uchun bu xususiyat juda zarurdir. 
O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi tomonidan 
tavsiya etilgan “Qishloq xo‘jaligi korxonalarining biznes-rejasi” 
quyidagi asosiy bo‘limlardan tashkil topgan: 
1). Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirish uchun mehnat va 
moddiy xarajatlar me’yorlari – dehqonchilikda ekin turlari bo‘yicha 
rejalashtirilgan hosildorlik darajasidan kelib chiqib, bir gektar yerga 
sarflanishi lozim bo‘lgan resurslar sarflari me’yorlarini aks ettiradi. 
Chorvachilikda mahsulot yetishtirishni rejalashtirish jarayonida mehnat 
va moddiy resurslar sarfi, ya’ni chorva mollarining yillik ozuqaga 
bo‘lgan talabini me’yorlashtirish muhimdir. Chorva mollari boqish usuli 
va yosh guruhlariga ko‘ra ozuqa sarfi turlicha bo‘ladi. 
Moddiy va mehnat sarflari me’yorlari barcha reja ko‘rsatkichlarini 
ishlab chiqish uchun asos bo`lib xizmat qiladi. 
2). Yerdan foydalanish rejasi - yer turlari bo‘yicha korxonaning yer 
maydonlari tuzilishi, tarkibi va miqdorini ifodalaydi. Qishloq xo‘jaligi 
korxonalari yerlar unumdorligini oshirish, ularni bir turdan boshqa turga 
o‘tkazish ishlarini olib boradilar. Foydalanilmayotgan yerlarni 
o‘zlashtirish, yerlarni konservatsiya qilish, yerning meliorativ holatini 
yaxshilash tadbirlarini o‘tkazish natijasida yuqori unumli yerlarga 
aylantirish tadbirlari yerdan foydalanish rejasida o‘z aksini topadi. 
3). Dehqonchilik mahsulotlari ishlab chiqarish va ularning tannarxi –
 
biznes-rejaning eng yirik bo‘limlaridan biri hisoblanadi. Bu bo‘limda 
asosiy va takroriy ekinlar maydoni, mahsulotlarni yetishtirishga 
sarflanadigan moddiy, mehnat va pul mablag‘lari hajmi va qiymati, 
ekinlar hosildorligi, yalpi hosil va o‘simlikchilik mahsulotlarining rejali 
tannarxi o‘z aksini topadi. Shu bilan birga har bir ekin turi bo‘yicha 
rejalashtirilgan umumiy xarajatlar qiymati va bir sentner mahsulotning 
tannarxi keltiriladi. 

---

398 
4). Mollar, parrandalar va boshqa hayvonlar bosh soni hamda asalari 
oilalari soni mavjudligi
 
– bo‘limida chorva mollarining yil boshi va 
oxiridagi bosh soni, tirik og‘irligi va umumiy bahosi rejalashtiriladi. 

5). Mollar va parrandalarning mahsuldorligi – bo‘limida chorva 

mollarining turlari bo‘yicha bosh soni, ulardan olinadigan mahsulot 
miqdori va mahsuldorligi rejalashtiriladi. 

6). Mollarning va parrandalarning ozuqalarga bo‘lgan ehtiyoji va 

uning ta’minoti - rejalashtirilayotgan yilga talab qilinadigan ozuqalar 
jami ozuqa birligida va konsentrat ozuqada, shu jumladan sotib 
olinadigan ozuqa birligi miqdori va summasi, bir sentner mahsulotga 
sarflanadigan ozuqa birligi aks ettiriladi. Chorva mollarining ozuqaga 
bo‘lgan ehtiyojini rejalashtirishda ularning sutkalik ozuqaga bo‘lgan 
talabi, bosh soni va yildagi kunlar soni asos qilib olinadi. 
7). Chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarish va ularning tannarxi