Turistik bozorning kon’yukturasini tavsiflovchi omillar:
turistlik xizmatlarning talab va taklif nisbati; talabning mavsumiy o‘zgarishlar mavjudligi
baholar darajasi;
raqobat holati va bozorga kirish uchun to‘siqlar;
davlat tomonidan aniq bozorni tartibga solish darajasi;
turistlik xizmatlar sotishni tijorat sharoitlari;
talabning mavsumiy o‘zgarishlar mavjudligi
Kon’yukturani prognozi odatda qisqa muddatli bo‘ladi, chunki faqat ma’lum chegaralarda bozor holati harakatini ifodalash mumkin. Prognoz qilganda axborot tafsiloti mezoni asosida usullarning uchta sinfi belgilanadi: 1. Dalilografik; 2. Evristika; 3. Aralash. Dalilografik, ya’ni sifatli usullar. Bu usullar prognozlash ob’ekti o‘tmish va hozirgi davrda rivojlanishi to‘g‘risidagi haqiqiy axborotga asoslanadi. Asosan ular qidiruv prognozlashda, ya’ni bugungi kundan kelajakgacha bo‘lgan prognozlash ishlatiladi. Dalilografik usullar o‘rtasida prognozlash ob’ektining dinamik qatorlarini o‘rganuvchi statistik usullar alohida e’tiborga ega bo‘ladi. - Kon’yukturani prognozi odatda qisqa muddatli bo‘ladi, chunki faqat ma’lum chegaralarda bozor holati harakatini ifodalash mumkin. Prognoz qilganda axborot tafsiloti mezoni asosida usullarning uchta sinfi belgilanadi: 1. Dalilografik; 2. Evristika; 3. Aralash. Dalilografik, ya’ni sifatli usullar. Bu usullar prognozlash ob’ekti o‘tmish va hozirgi davrda rivojlanishi to‘g‘risidagi haqiqiy axborotga asoslanadi. Asosan ular qidiruv prognozlashda, ya’ni bugungi kundan kelajakgacha bo‘lgan prognozlash ishlatiladi. Dalilografik usullar o‘rtasida prognozlash ob’ektining dinamik qatorlarini o‘rganuvchi statistik usullar alohida e’tiborga ega bo‘ladi.
- Evristik yoki sifat usullari. Prognozlash ob’ekti to‘g‘risida mutaxassis – ekspertlarning bilimlaridan foydalanishga va ob’ektning kelgusida rivojlanishi (yurish-turishi) to‘g‘risida ular finlarni umumlashtirishga asoslanadi. Shuning uchun ular, odatda, ekspert usullari, deb ataladi. Ekspert usullari ko‘pincha sakrashlar ruy beradigan jarayonlarni me’yoriy prognozlashga mos keladi. Ulardan eng ma’lum bo‘lganlar bu «Aql xujumi» va «Seniktika».
- Aql xujumi usuli muammoni guruhiy mulohaza qilishda ishtirokchilar g‘oyalarini umumlashtirishga asoslanadi. Bu asosda muammoni ko‘tilmagan yechimga olib keladigan fikrlar zanjirchalari paydo bo‘ladi. Yig‘ilish vaqtida olingan g‘oyalar banyonnomaga kiritiladi, keyin baholanadi. Aql hujumi usuli amalga oshirishning ko‘pgina variantlarga ega. «Seniktika» prognozlashning sezgi – ijodiy usuli hisoblanib, har xil, oldindan bir biriga mos kelmaydigan unsurlarning birlashuvidir. Bu usulda faoliyatning har xil sohalardan taklif etilgan mutaxassislar oldindan yaratgan o‘z g‘oyalari bilan ekspertlar baholashda qatnashadi. Undan keyin g‘oyalarni bir-biridan ajratib, aniq belgilangan, ko‘pchilikni o‘ziga tobe etgan g‘oya qabul qilinadi.
- Delfa usuli ekspertlarni so‘rov qilishda eng ommaviy va samarali bo‘ladi. U qUyidagi xususiyatlarga ega:
- birinchi bosqichda har bir ekspert alohida ishlaydi; Ekspertlar so‘rovi bir nechta bosqichda olib boriladi; har bir o‘tgan bosqichdan keyin ekspertlar bir-birini bilmagan holda va baholarning minimal hamda maksimal darajalarini keng isbotlash asosida ular boshqa ekspert baholari bilan tanishtiriladi.
- Aralash usullarga ekspert usuli bilan bir qatorda dalilografik dastlabki axborotni ham o‘z ichiga olgan aralash axborot asoslari kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |