"iqtisodiyot va menejment "

Salbiy oqibatlar. 
Qaror qabul qilish – bu kompromislarni yuzaga keltirish 
san`atidir. Bir tomondan muvaffaqiyatga erishilsa, boshqa tomondan zararni olib 
keladi. Masalan, mahsulot sifatini oshirish xarajatlarning oshishiga olib keladi, 
avtomatizatsiya xarajatlarni pasaytiradi, lekin ishchilar sonini qisqartiradi va h.k.z. 
Shunga o`xshash salbiy oqibatlarni hisobga olib turish kerak. 
Qarorlarning o`zaro bog’liqligi. 
Tashkilotda barcha qarorlar o`zaro 
bog’liqdir. Birta muhim qaror unchalik muhim bo`lmagan qarorlarni talab qiladi. 

---

310 
Masalan, yangi jihozni sotib olish nafaqat ishlab chiqarish bo`limiga ta`sir etadi, 
balki yakuniy holda sotish va marketing bo`limlariga ham ta`sir etadi. 
Qarorlar shajarasi
– bu uslub ham bir qancha mavjud variantlardan eng 
yaxshi yo`nalishni tanlab olish uchun qo`llaniladi. Qarorlar shajarasi qaror qabul 
qilish muammosini sxema ko`rinishida ifodalaydi.
Qarorlar shajarasi uslubini bir qarorning natijasi keyingi qaror natijasiga ta`sir 
ko`rsatadigan vaziyatlarda qo`llash mumkin. Bu uslub ketma-ket qarorlarni qabul 
qilish uchun qo`llaniladi. Qarorlar shajarasidan foydalanib rahbar ikkinchi 
nuqtadan dastlabki nuqtaga qaytish yo`li orqali o`zi uchun ancha maqbul bo`lgan 
qarorni topadi.
Prognozlashtirish
– bu o`tgan davrda to`plangan tajriba hamda kelajak 
to`g’risidagi joriy farazlarni kelajakni aniqlash maqsadida qo`llaniladigan uslub.
Prognozlarning turlari: 
1.
Iqtisodiy prognozlar. 
2.
Texnologiya rivojlanishini
prognoz qilish.
3.
Raqobatchilarning rivojlanishini prognoz qilish. Raqobat darajasi strategiyasini 
oldindan aytish. 
4.
So`rovlar va tadqiqotlar asosida prognozlash. 
5.
Ijtimoiy prognozlashtirish. 
Iqtisodda asosan prognozlashtirishning miqdoriy uslubi qo`llaniladi. Buning 
mohiyati qaysi bir omilning ta`siri natijasida kelgusida ma`lum bir ko`rsatkichning 
qaysi darajagacha rivojlanishini mo`ljallaydi. Prognozlashtirishning miqdoriy 
uslubi miqdoriy axborot yetarli bo`lmagan sharoitda qo`llanilmaydi, buning uchun 
sifat uslublari qo`llaniladi. Kelajakni prognoz qilish ekspert tomonidan amalga 
oshiriladi. 
Qarorlarni tanlash, ularni uzil-kesil qabul qilish rahbar tomonidan amalga 
oshiriladi. Bunda rahbar qarorni yakkaboshchilik asosida qabul qilishi mumkin. 
Odatda, yakkaboshchilik ko`pchilik fikri bilan birga qo`shib olib boriladi, ya`ni:

tanlangan qaror varianti tegishli tashkilotlar bilan kelishib olinadi; 

---

311 

qaror uzil-kesil qabul qilinadi va hujjat (buyruq, farmoyish berish, rejani 
tasdiqlash va h.k.zlar) bilan rasmiylashtiriladi; 

qaror ijro etuvchi shaxslarga yetkaziladi (12.7-chizma). 
Imkoni boricha kamroq farmoyish berish kerak. Tajriba shuni ko’rsatadiki, 
farmoyish qanchalik ko’p bo’lsa, uni bajarish va ijrosini nazorat qilish shunchalik 
qiyin bo’ladi. Bir vaqtda bir necha farmoyish berish tavsiya etilmaydi. Topshiriqlarni 
har xil vaqtda, bajarish izchilligiga qarab berish maqsadga muvofiqdir.