"iqtisodiyot va menejment "

BOSHQARUV USULLARI VA USLUBLARI. 
8.1.
 
Sanoat korxonalari menejmentining boshqaruv usullari.
Usul – 
bu tadqiqot qilish
 
yoki ta’sir ko’rsatish yo’li. Tadqiqot qilish nuqtai 
nazaridan usul deganda boshqaruv ob’yektini o’rganish jarayonida qo’llaniladigan 
usullar, ya’ni tahlilning ilmiy usullari tushuniladi
.
Ta’sir ko’rsatish nuqtai nazaridan usul deganda boshqarish funktsiyalarini 
amalga oshirish uchun boshqaruv ob’yektiga ta’sir o’tkazish usullari tushuniladi. 
Bunday usullarga quyidagilar kiradi: 

funktsional tizimosti ob’yektlarini boshqarish usuli;
 

boshqarish funktsiyalarini bajarish usullari;
 

boshqaruv qarorlarini qabul qilish usullari.
 
Boshqaruv jarayonida ko`pgina turli xil usullar, yondashuvlar va uslublar 
qo`llaniladi. Ular menejment funktsiyalarini, qaror qabul qilish uchun zarur bo`lgan 
bosqichlar, protseduralar va operatsiyalarni bajarishni tartibga solish, maqsadga 
yo’naltirish va samarali tashkil qilish imkoniyatlarini beradi. Har xil yondashuvlar, 
yo`sinlar, yo’llar yordamida amalga oshiriladigan turli-tuman boshqaruv ishlarining 
majmui – boshqaruvning aniq va o’ziga xos usullari deb yuritiladi.
 
Boshqaruv usullari – 
bu xodimlarga, ishlab chiqarish jamoalariga ta’sir 
ko’rsatish usullari bo’lib, bu usullar qo’yilgan maqsadlarga erishish jarayonida 
mazkur xodimlar va jamoalarning faoliyatini uyg’unlashtirishni nazarda tutadi.
Boshqarish usullari ishlab chiqarish yoki xizmat ko’rsatish jarayonidagi mavjud 
munosabatlardan ob’yektiv tarzda kelib chiqadi.
Funktsional tizimosti ob’yektlarini boshqarish usuli boshqariladigan ob’yektning 
tuzilishi bilan bog’liq bo’lib, uning tarkibidagi bo’limlarni boshqarishda 
qo’llaniladigan o’ziga xos usullarni o’z ichiga oladi. Bu usullarni qo’llash yordamida 
boshqariladigan ob’yekt tarkibidagi bo’limlarning maqsadlari va ularning yechimi 
bo’yicha zarur tadbirlar aniqlab olinadi. Bu usullar boshqarish funktsiyalarini 
bajarish uchun qo’llaniladigan usullardir.
 

---

198 
Masalan, rejalashtirish funktsiyasini bajarishda mutaxassislar: prognoz; 
extropolyatsiya; regression tahlil; modellashtirish; hujum; Del’fa; omilli tahlil; 
maqsadlar shajarasi va uni yechish kabi usullarni qo’llaydi.