"iqtisodiyot va menejment "

a
 : S
m 
Bir marta aylanish davomiyligi
kunlarda o`lchanadi hamda shu davrdagi 
kunlar sonini aylanish koeffitsientiga nisbati orqali quyidagi formula asosida 
hisoblanadi: 
T = K : K
a 
Bunda: K - shu davrdagi kunlar soni (360, 90). 
Aylanma mablag’larning to`liq aylanish muddati qanchalik kichik yoki bu 
aylanishlar soni qanchalik ko`p bo`lsa, aylanma mablag’lar shunchalik kam talab 
qilinadi va aksincha, aylanma mablag’lar qanchalik tez aylanishda bo`lsa, shunchalik 
samarali ishlatiladi. Bugungi kunda aylanma mablag’larda, ayniqsa, korxonalarning 
moddiy-tovar boyliklarida band bo`lgan yirik miqdordagi pul mablag’lari ularning 
to`liq saqlanishiga e`tibor qaratish, ulardan maqsadlarga muvofiq va samarali 
foydalanish, shuningdek, ularning aylanishini tezlashtirishni talab qiladi. Korxonalar 
oldiga qo`yilgan vazifalarni bajarish quyidagilarni amalga oshirishni talab qiladi: 
-
fan-texnika taraqqiyoti yutuqlarini keng qo`llash; 
-
ishlab chiqarishning barcha jarayonlarida ilmiy jihatdan asoslangan me`yor va 
me`yoriylar tizimini yaratish; 
-
korxonalarni uzoq muddatli xo`jalik aloqalari yuritishga o`tkazish va kooperatsiya 
qilishni rivojlantirish; 
-
mahsulotlar, moliyaviy, moddiy va kuch-quvvat resurslarining sifat balansini 
tuzish; 
-
boshqarish tizimini tashkil etishning va rag’batlantirishning optimal shakllarini 
qo`llash. 

---

92 
Aylanma mablag’larning aylanishini tezlashtirish uchun kurashda har bir 
korxona ularning ishlab chiqarish va muomalada bo`lish muddatini qisqartirishga 
erishishi zarur. Gap shundaki, aylanma mablag’larning muomala sohasida sekin 
harakatlanishi korxonaning bu vositalardan ishlab chiqarishda foydalanishda erishgan 
yutuqlarini yo`qqa chiqarishdan tashqari, ularning umumiy aylanishini ham 
sekinlashtirishi mumkin. Shu sababli tayyor mahsulotni iste`molchiga etkazib 
berishni tezlashtirish yoki mahsulotni realizatsiya qilish muddatini qisqartirish ham 
aylanma mablag’larning aylanishini tezlashtirishning muhim yo`li hisoblanadi. 
Aylanma mablag’larning aylanishini tezlashtirish samarasi, ulardan foydalanishni 
yaxshilash tufayli kamroq iste`mol qilinishi yoki qisman ozod qilinishida aks etadi. 
Aylanma mablag’lar mutlaq yoki nisbiy ozod qilinishi mumkin.