"iqtisodiyot va menejment "

Ijobiy tomonlari 
√
Bunda boshqaruv faoliyati chuqur ixtisos 
soslashadi. Bu esa boshqaruv samarador-
ligi, kasb mahorati darajasining o`sishini 
ta`minlaydi. Masalan, marketing mutaxa-
ssisi o`z sohasini boshqa yuqori organ rah-
barlaridan ko`ra yaxshiroq biladi va bu 
ishni yuqori saviyada bajaradi. 
√
Funktsional 
sohada 
muvofiqlashtirish 
ishini yaxshilashga erishiladi. Xizmatchilar 
bunda yaxshi va tez ko`nikma hosil 
qiladilar. 
√
Moddiy xarajatlar kamayadi va boshqa-
rishdagi takrorlanishlarga chek qo`yadi. 
√
Funktsional organlar o`ziga topshirilgan 
funktsiyalarni sifatli bajarishdan mafaat-
dor bo`lib, «begona» funktsiyalar uchun 
ham, butun korxonaning umumiy faoliyati 
uchun ham javob bermaydi. Bunda har bir 
rahbar o`z funktsiyalari bo`yicha far-
moyish berish huquqiga ega bo`ladi. 
Binobarin, bu: 
√
Y
a
kkaboshchiliktamoyilining buzilishiga; 
√
Ijrochilar mas`uliyatining susayishiga olib 
keladi, chunki ijrochi bir boshliqqa emas, 
bir necha boshliqqa bo`ysunadi, ko`pincha 
ulardan bir-biriga zid ko`rsatmalar oladi.
Chiziqli-funktsional boshqaruv tuzilmasida asosiy boshqaruv chiziqli 
boshqaruv bo`lib hisoblanadi. Barcha boshqaruv bosqichlari va mustaqil uchastkalar 
o`z rahbariga ega bo`ladi. Rahbar ishlab chiqarish xo`jalik faoliyatini 
yakkaboshchilik asosida boshqarish huquqiga ega bo`ladi va faoliyat natijalari uchun 
to`la javobgar hisoblanadi. Boshqaruvning chiziqli tuzilishi sharoitida ishlaydigan 
rahbarlarga malakali yordam ko`rsatish uchun funktsional va idoraviy tashkilotlar 
tashkil etiladi va bu tashkilotlarning vazifasi boshqaruv qarorlarini tayyorlash va 
rahbarlarga malakali yordam berishdan iborat.
Bugungi kunda zamonaviy korxonalar faoliyatidagi ko`pgina muammolarni hal 
etish gorizontal bo`yicha kelishib olishni va muvofiqlashni talab etadi.

---

187 
Masalan, korxona yangi turdagi mahsulot ishlab chiqarishga o`tadigan bo`lsa: 

materiallarni sarflashning yangi me`yorini ishlab chiqish; 

mehnat me`yorlarini qayta ko`rib chiqish; 

turli kasblardagi ishchilarni tayyorlash va qayta tayyorlash; 

yangi materiallarga ehtiyojni aniqlash; 

yetkazib beruvchilar bilan aloqa o`rnatish; 

yangi texnologiya va texnikani joriy etish va boshqalar. 
Bularni mazmun va muddatlariga ko`ra kelishib olish, ishlab chiqarishning 
ko`pgina unsurlarini tutashtirish ishlarini turli xizmatlar bajaradi. Goho funktsional 
xizmatlar o`rtasidagi bu gorizontal aloqalar a cho`zilib ketadi, bahs va nizolar bilan 
amalga oshiriladi. Chiziqli struktura rahbari esa ko`p sonli bo`linmalar ishini 
muvofiqlashtirishga juda qiynaladi. Bu muammolarni yangi tashkiliy boshqaruv 
tuzilmalarini tuzish yo`li bilan, aniqrog’i, chiziqli-funktsional boshqaruv 
tuzilmalariga tuzatishlar kiritish yo`li bilan hal etiladi. Bunday struktura 
dasturli-
maqsadli struktura
deb ataladi (7.5-chizma). 
Bunday struktura quyidagi uch ko`rinishda bo`ladi: 

loyiha bo`yicha boshqaruv; 

mahsulot bo`yicha boshqaruv; 

matritsaviy struktura. 
Loyiha bo`yicha boshqaruvdan yangi texnika va texnologiyani qisqa muddatda 
joriy qilish zaruriyati tug’ilgan hollarda foydalaniladi. Bunda vaqtinchalik maxsus 
xizmat bo`limi tuzilib, unga resurslar beriladi. Bu bo`lim loyiha tayyorlaydi va uning 
ijro etilishini nazorat qiladi. Ish bitgandan keyin loyihalar guruhi tugatiladi. Loyiha