Iqtisodiyot nazariyasi fanining nazariy va amaliy vazifalari. Reja: kirish asosiy qism

4. Oʻzbekistondagi ijtimoiy – iqtisodiy muammolarni tahlil qilish va oʻrganishda iqtisodiyot nazariyasi bilish usullarini oʻrni va axamiyati.
Iqtisodiy islohotlar - xoʻjalik yuritish tizimida, iqtisodiyotni boshqarishda, iqtisodiy siyosatni amalga oshirish yoʻllari va usullarida yirik qayta qurishlar, oʻzgartirishlar samaradorligi past muayyan iqtisodiy tizimni takomillashtirish yoki eski tizimdan yangisiga oʻtish maqsadlarida amalga oshiriladi. Iqtisodiy tizimning samaradorligi qoniqarsiz boʻlgan, iqtisodiy tangliklar yuz bergan, iqtisodiyot kishilarning ehtiyojlarini yetarli qondirmagan hollarda, mamlakat oʻz taraqqiyotida boshqa mamlakatlardan orqada qolgan sharoitlarda oʻtkaziladi.
Iqtisodiy islohotlar larzalarsiz, aniq maqsadlar koʻzlangan holda, parlament qabul qilgan qonunlarga bi-noan va davlat raxbarligida oʻtkaziladi. Iqtisodiy islohotlar evolyusion rivojlanishni taʼminlaydi. 20-asr oxiri va 21-asr boshlaridagi iqtisodiy islohotlar umumbashariy boʻlib, de-yarli hamma mamlakatlarda oʻtkazildi. Bozor iqtisodiyoti qaror topgan mamlakatlarda iqtisodiy islohotlar iqtisodiyotni erkinlashtirishga qaratilgan boʻlib, davlatning iqtisodiyotga aralashuvini cheklash, iqtisodiyot subʼyektlari mustaqilligini kuchaytirish, monopoliyalar faoliyatini nazorat qilish, erkin narxlarga yoʻl berish, xullas bozor mexanizmining toʻlaroq amal qilishiga sharoit yaratib berishga qaratildi.
Yangidan mustaqil boʻlgan yosh mamlakatlarda (sobiqsotsialistik mamlakatlar va SSSR tarkibidagi respublikalar) iqtisodiy islohotlar 2 yoʻnalishda bordi: 1) milliy mustaqillikni iqtisodiy jihatdan taʼminlashni koʻzlagan islohotlar; 2) rejali iqtisodiyotdan bozor tizimiga oʻtishga qaratilgan, yaʼni bozor islohotlari yoʻnalishlarida amalga oshirildi. Birinchi yoʻnalish boʻyicha milliy pulni muomalaga kiritish, mustaqil bank, byudjet va soliq ti-zimlarini joriy etish, bojxona xizmatini tashkil qilish va milliy iqtisodiy chegaralarni oʻrnatish, i.ch. tuzilmasini oʻzgartirish kabilar amalga oshirildi. Ikkinchi yoʻnalish boʻyicha mulkni xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarish, bozor in-fratuzilmasini yaratish, rejali davlat narxlaridan erkin bozor narxlarga oʻtish, agrar sohadagi oʻzgarishlar, tashki iqtisodiy faoliyatni bozor talablariga mos ravishda qayta qurish, monopoliyalarni cheklash, chetdan kapital kiritishni ragʻbatlantirish kabi choratadbirlar joriy etildi.

XULOSA
Demak, tahlil va deduksiya bilan to‘ldirilgan induksiya faktlarning tegishli sinflarini bir-biriga bog‘laydi, ularni tartibga soladi, tahlil qiladi va ulardan umumiy formulalar yoki qonunlarni chiqaradi. Ko'rinib turibdiki, iqtisodda deduktiv fikrlashning uzoq seriyalariga o'rin yo'q, hech bir iqtisodchi, hatto Rikardo ham ulardan foydalanishga harakat qilmagan. Bir qarashda, iqtisodiy tadqiqotlarda matematik formulalardan tez-tez foydalanish buning aksini ko'rsatayotgandek tuyulishi mumkin. Abstraktsiyalarni ta'qib qilish to'g'ri joyda amalga oshirilganda yaxshi ishdir. Ammo iqtisod bilan bog'liq bo'lgan inson xarakterining ko'rinishlarining kengligi Angliya va boshqa mamlakatlarda iqtisodiy nazariya bo'yicha ba'zi yozuvchilar tomonidan etarlicha baholanmagan va nemis iqtisodchilari buni ta'kidlashda katta xizmat qilganlar. Biroq, ular ingliz iqtisod fanining asoschilari bu holatni ko'rmagan deb o'ylab, adashganlar.
Abstraksiya va ideallashtirish har qanday nazariy tadqiqotning eng muhim usullari hisoblanadi. "Abstraksiya" atamasining o'zi ko'rsatganidek (lotincha abstraksiya - tanlash, chalg'itish yoki ajratishdan), bu usul o'rganilayotgan hodisalarning ayrim ahamiyatsiz va shuning uchun ikkinchi darajali xususiyatlari yoki xususiyatlaridan, ayniqsa murakkab jarayonlardan mavhumlashtirishga yordam beradi. va asosiy va aniqlovchini ajratib ko'rsatish. Bu har qanday sharoitda muhim bo'lmagan xususiyatlar har doim shunday bo'ladi degani emas. Boshqa tomondan, ahamiyatsiz mulk muhim bo'lishi mumkin. Xuddi shunday, bozor iqtisodiyoti sharoitida talab va taklif o'rtasidagi munosabatlarni o'rnatish uchun bozordagi real vaziyatni soddalashtirish va muhim bo'lmagan xususiyatlar va omillardan mavhumlashtirish kerak. Biz ko'pgina omillarga bog'liq bo'lgan murakkab jarayonni o'rganishni osonlashtirish uchun ulardan shunchaki abstrakt qilamiz va shuning uchun ularni qismlarga bo'lib o'rganamiz. Ilmiy bilimda abstraksiyaning bir necha turlari mavjud bo‘lib, ulardan eng oddiyi ma’lum sinf ob’yektlari ma’lum umumiy xususiyatga ega bo‘lganda, qolgan barcha xossalar esa abstraksiyalangan holda identifikatsiya abstraktsiyasidir. Tanlangan umumiy xususiyatga kelsak, tegishli sinfning barcha ob'ektlari bir xil va shuning uchun uni mavhumlashtirish yoki boshqa xususiyatlardan ajratish mumkin. Buning natijasida, masalan, tortishish, narx va raqam kabi maxsus tushunchalar shakllanadi.
Izolyatsiya qiluvchi abstraktsiya o'rganilayotgan ob'ektlarning ma'lum xossalari va munosabatlarini abstraktsiyalash va ularni oppoqlik, yorqinlik, mehr-oqibat, do'stlik kabi individual, mustaqil ob'ektlar sifatida ko'rib chiqish bilan tavsiflanadi. Bu misollarning barchasida real ob'ektlarga xos bo'lgan o'ziga xos xususiyat mustaqil mavhum ob'ekt sifatida qaraladi.
Abstraktsiyalarni shartli ravishda mahsuldor abstraktsiya deb atash mumkin. Bu erda mavhumlik bilish ob'ektiga nisbatan o'ziga xos yangi mohiyat vazifasini bajaradi, u o'zida ob'ektning o'zida bunday shaklda mavjud bo'lmagan va ob'ektni shunchaki qashshoqlash orqali emas, balki go'yo u olingan yangi narsani o'z ichiga oladi. , ba'zi sifat jihatidan o'zgarishi bilan.