Iqtisodiyot kafedrasi statistika fanidan

Milliy hisobchilikning muhim makroiqtisodiy yakuniy va tahliliy ko‘rsatkichlari.

Milliy hisoblamalar tizimida iqtisodiyot va uning sektorlarining turli tomonlarini o‘zaro bog‘lanishda yoritib beruvchi ko‘rsatkichlar tizimi o‘z ifodasini topadi. Ularni shartli ravishda uchta guruhga ajratish mumkin. Birinchi guruh har bir hisoblamaning resurs va foydalanish qismlarida qayd qilinadigan to‘plama iqtisodiy operatsiyalarni ta’riflovchi ko‘rsatkichlardan tarkib topadi. Odatda ular joriy statistika ma’lumotlariga asoslanadi. Masalan, iqtisodiyot tarmoqlarida bandlarga hisoblangan mehnat haqi, sektorlarda ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot hajmi (bozor baholarida), ishlab chiqarish vositalari sifatida korxonalar va tarmoqlardan iste’mol qilingan tovar va xizmatlar (oraliq iste’mol) va h.k.

Ikkinchi guruh hisoblamalarini balanslashtiruvchi ko‘rsatkichlardan iborat bo‘lib, ular milliy iqtisodiyot va sektorlar faoliyatining natijalarini turli jihatdan oydinlashtiradi. Ular makroiqtisodiy yakuniy ko‘rsatkichlar deb yuritiladi. Masalan, yalpi va sof ichki mahsulot, yalpi qo‘shilgan qiymat, yalpi va sof milliy daromad, pirovard iste’mol hajmi, jamg‘arma hajmi va h.k.

Uchinchi guruh ko‘rsatkichlari milliy hisobchilikning birinchi va ikkinchi guruh ko‘rsatkichlari asosida hisoblanib, bozor jarayonlarining turli jihatlarini oydinlashtiradi va ular iqtisodiy tahlil qilishda qo‘llanadi.