Iqtisodiyot” kafedrasi “mikroiqtisodiyot. Makroiqtisodiyot” fanidan o`quv-uslubiy majmua

Tejash darajasini o`zgarishi

Yuqoridagi hisoblar AQSH iqtisodiyotidan barqaror holat oltin qoidasiga ko`chgan bo`lib siyosatchilar milliy jamg`armalarini kuchaytirish kerakligini ta’kidlaydi. Ammo qanday qilib? Biz uchinchi bobda oddiy buxgalteriyaning bir masalasi sifatida katta milliy tejashni yuqori xususiy jamg`arma yoki jamoa tejashi deb tushunishimiz mumkin. Bu ikki birikma bahslar davomida qaysi biri samarali bo`lishi mumkinligi ixtiyoriydir.

Hukumat uchun milliy tejashni natijasida to`g’ridan to`g’ri yo`l umumiy tejashi orqali hukumat qabul qiladigan soliq daromadlari va

sarflaydiganlaridan oshmasligi kerak. Agar sarf harajatlari ko`payib ketsa budjet taqchilligi vujudga keladi. Qaysiki umumiy jamg`armalar salbiy oqibatlarga olib borganda. Ko`rib turganimizdek uchinchi bobda budjet kamomadi foiz stavkalarini ko`tarilishiga sabab bo`lib invistetsiyalarni oshiradi kapitalni kamayishiga olib kelib davlat qarzining bir qismi kelajak avlodga qarz bo`lib hisoblanadi. Aksincha agar kamroq sarf-harajat bo`lsa budjet profetsiti bo`lib qarz va sarmoyaviy imtiyozlarga hojat qolmaydi. Hukumat shuningdek xususiy tejamkorlikni milliy tejashga uy va firmalar orqali oshiradi. Xususan, qanchalab odamlar rag`batlantirish va turli davlat siyosati bilan bog`liq bo`lgan rag`batlantrishni ta’kidlaydi. Ko`pchilik iqtisodchilar yuqori soliq stavkalari korparativ daromad solig`i federal davlat darajasiga shu jumladan kapital, mulk solig`i, shuningdek ko`plab davlatlarning daromad solig`i va ko`chmas mulkni tejashni, investorlarni puli evaziga stavkalarni ta’minlashni takidlaydi. Boshqa tomondan soliqdan ozod qilinish xususiy tejashni rag`batlantrishga mo`ljallangan va daromad imtiyozli holatini berishni saqalaydi. Ba`zi iqtisodchilar imtiyozlar tokini o`zgartirish orqali jam`garmalarni ko`paytirish uchun daromad solig`ini o`z ichiga olgan soliq tizimini nazrga tutishadi.

Davlat siyosatida shaxsiy jamg`arma ustidan turli fikrlar kelib chiqgan misol uchun: deylik hukumat soliqdan ozod qilib pensiya miqdorini kuchaytirgan. Odamlar ko`proq tejash bilan bu rag`batga javob beradmi? Yoki uning o`rniga odamlar oddiygina boshqa shakillarda shaxsy jamg`arma uchun soliq tushumlari va shu tariqa jamoat tejashini pasayishiga javobgarmi? Bu savollarning javobi texnik iqtisodiy siyosatga bog`liq, afsuski bu masala bo`yicha katta tadqiqotlarga qaramay.