Iqtisodiyot” kafedrasi “menejment” fanidan Oʻquv-uslubiy majmua

Umumiy boshqaruv nazariyasi
Koʻproq menejerlar nima qilishi va yaxshi boshqaruv amalyoti nimalardan tashkil topganini oʻz ichiga oladi. Biz birinchi boʻlishimizda Henry Fayol tanishtirganmiz chinki u birinchi boʻlib menejerlar ishini ta vazifalarini: rivojlantirish, tashkilashtirish, buyruq berish, toʻgʻri yoʻnaltirish, boshqarishlarni oʻylab topgan.
Fayol huddi bir vaqtda yozgan. Taylor 1 raqamli menejerlar va ilmiy metodlarga qiziqqan paytda, Fayolni diqqati barcha menejerlar faoliyatiga qaratilgan edi. U katta fransuz tosh qayta ishlov berish fabrikasi direktori sifatida oʻz amalyotidan kelib chiqqan holda yozgan.
Fayol hisob kitob, moliya ishlab chiqarish va boshqa tadbirlarni vazifalardan boshqaruv amalyotini tasvirlab bergan. U boshqaruv barcha tadbirlarini haraktlari va hukumat uchun umumiydir deb ishonadi va hatto boshqaruv printsiplari va qoidalarini maktablarga oʻqitilishini hamda barcha tashkiliy vaziyatlarda ta’minlanishiga ham ishonadi.
Veber tashkilotlarni oʻrgangan nemis sotsiologidir. U 1900 yillarda yozgan va bu byurakratiya deb nomlangan. Ideal tashkilot turidagi boʻlimlar va shaxsiy strukturalar nazariyasini rivojlantirgan. Veber bu “Ideal byurakratiya”ni haqiqatga mos kelmasligini eslatib oʻtadi. Oʻrniga katta guruhlarda qanday ishlay olish haqidaga nazariyaga oʻz kuchini yoʻnaltiradi. Uning nazariyasi hozirgi ulkan tashkilotlarning strukturiyaviy dizayniga aylangan.
Veber tasvirlagan byurakratiya ilmiy boshqaruv ideologiyasiga juda ham oʻxshaydi. Vebeni fikrlari Teylornikiga qaraganda kamroq amalyotga tadbiq qilingan boʻlsa ham shunisi dalilki, uning ideal turi koʻpgina zamonaviy tashkilotlarda muhimligini yoʻqotmagan⁸.


Nazorat savollari:

1. Menejmentning rivojlanish tarixi haqida tushuncha bering.

2. Ilmiy maktab va uning namoyonalari haqida gapiring.
3. Mumtoz (Klassik) maktabning asosida qanday gʻoyalar ilgari surilgan.
4. Inson munosabatlari maktabining oʻziga xos xususiyatlaridan qaysilarini bilasiz?
. “X” va “Y” nazariyasining mohiyati nimada?
6. F.Teylorning ilgari surgan gʻoyalari nimalardan iborat?
7. Tizimli yoki zamonaviy menejment maktabidagi asosiy fikrlar nimalardan iborat edi?