Iqtisodiyot” kafedrasi “menejment” fanidan Oʻquv-uslubiy majmua

2. Injiniring firmalari - ular turli inshootlar va tuzilmalarni loyihalash, qurish, foydalanishga topshirish bilan shugʻullanadi. Eksport injiniring firmalari boshqa mamlakatlarga xizmat koʻrsatadi, chet eldagi ilmiy gʻoyalar va texnik ishlanmalar bozorida litsenziyalar sotadi. Texnik yangiliklarni xorijda joriy etadi, murakkab va ulkan loyihalarni amalga oshiradi, injiniring bilan birga mashina va uskunalarni eksport qilib, etkazib turadi.
3. Konsalting firmalar - ular ishlab chiqarishning turli muammolari yuzasidan maslahatlar beradi, loyihalash bilan shugʻullanadi, xoʻjalik yuritishning yangi shakllariga oʻtish, boshqaruv tizimlarini takomillashtirish va shunga oʻxshash faoliyat turlariga koʻmaklashadi.
4. Venchur firmalari - bu firmalarni tavakkalchilik firmalari deb ham atashadi. Ular kichik biznesning bir turi boʻlib: ilmiy-muhandislik ishlari; yangi texnika, texnologiya, tovar namunalarini yaratish; tijorat ishini tashkil etish usullarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish; yirik firmalar va davlat ijara kontrakti buyurtmalarini bajarish; ishlab chiqarishni boshqarish bilan shugʻullanadi.
6. Seleng firmalari - ular jismoniy va yuridik shaxslarning mulklarini jalb etish va bu mulklardan oʻz ehtiyojlari boʻyicha erkin foydalanish masalalari bilan shugʻullanadilar. Bu mulklarga er maydonlari, binolar, mashina-uskunalar, pul, qimmatli qogʻozlar kiradi.
7. Trast firmalari - bu xususiy shaxslar va tashkilotlar uchun sir saqlanadigan (ishonchli) xizmatlarni bajaradi Ular ishonchli vakil sifatida faoliyat koʻrsatadi. Trast firmalar shartnoma shartlariga binoan ishonchli vakil sifatida quyidagi xizmatlarni bajaradi:
- korxona bankrotlikka uchragan paytda mulkni sotish;
- nomli aktsiyalardan foydalanish huquqlarini boshqa shaxsga berish;
- moliyaviy mablagʻlar, xususiylashtirish cheklari, qimmatli qogʻozlar va hokazolardan foydalanish.
Iqtisodiyotn boshqaruv tashkilotlari yuqori, quyi, tеng xuquqli tashkilotlarga boʻlinadi. Yuqori tashkilotlar rеspublika va tarmoq boshqaruv tashkilotlariga ajratiladi. Umumdavlat boshqaruv tashkilotlari ishlab chiqarishning turli tarmoqlarini birlashtiradilar. Umumdavlat boshqaruv tashkilotlari Rеspublika Konstitutsiyasiga asoslangan xolda faoliyat yuritadi.
Tashkilotlar moslashuvchan va atrof-muhit ekologik tendentsiyalarga moslashishi sabab, jarayonlarni amalga oshirishda demarkazlashtirishga koʻproq moyillik kuzatildi.
Bu tendentsiya esa xodimlarning xuquq va imkoniyatlarini kengaytirish tendentsiyasi deb tanilgan, shunigngdek unda xodimlarga qaror qabul qilishda koʻproq vakolat (erkinlik) beriladi.
Yirik kompaniyalarda, pastki boʻgʻin boshqaruvchilari «qilinayotgan ishlarga» yaqinroq boʻlib, odatda ular muammolar toʻgʻrisida koʻproq ma’lumotga ega va uni qanday xal qilish mukinligini korxonaning birinchi shaxsidan farqli yaxshiroq biladilar.
Masalan, Terex korporatsiyasining bosh direktori Ron DeFeo boshqarish jarayo-nini demarkazlashtirish tarafdori boʻlib, u boshqaruvchilarga «Kompaniyani sizlar oʻzlaringiz boshqarishingiz lozim». Ular bunga rioya qilganlar! Va natijada kompaniya 2009 yilda 4 milliard dollar daromad olib va EES xizmati uchun oʻzining xodimlariga dune boʻylab 16000 ga yaqin korporativ shtab-xonalar ochib berishdi.
Yana bir misol kilib, Pedras Negras, Koauila, Meksikadagi General Cable zavodini keltirish mumkin, korxonaning boshqaruv jarayoni uchun mas’ul shaxslar 6000 ta aktsiya birliklariga va zavod SKUs asbob - uskunasiga ega boʻlgan mulk sohiblari boʻlishdi. Kompaniya menejerlari esa ishni yanada mas’uliyatli qoʻllarga topshirish usullarini izlashda davom etadilar.