Iqtisodiyot asoslari

balki hayotiy muhim oziq - ovqat mahsulotlarini, xalq is’temoli mollarini 
chetdan keltirishga majbur.
(I. A. Karimov "O’zbekiston buyuk kelajak sari" T. 
"O’zbekiston" 1998y. 36-b.)
 
bo’lgan bo’lsalar, iqtisodiyotni erkinlashtirish 
asnosida tadbirkorlar uchun tadbirkorlik faoliyatiga keng yo’l ochildi. 
Samaradorlik muammosi
– asosiy iqtisodiy muammo hisoblanib, ishlab 
chiqarishning maqsadi hisoblangan, jamiyatning cheklangan ehtiyojlarini eng 
yuqori mumkin bo’lgan darajada qondirishga erishish uchun, cheklangan 
resurslardan eng oqilona foydalanish yullarini tadqiq qiladi. 
Iqtisodiy samaradorlikka erishish uchun, jamiyat o’z ixtiyo-ridagi 
resurslardan to’laligicha foydalanishga va ishlab chiqarishning eng yuqori hajmiga 
erishishga intiladi. 
Resurslarning cheklanganligi tanlov zaruriyatini keltirib chiqaradi. 
Iqtisodiyotning bosh masalasi bo’lib, ishlab chiqarish omillarini taqsimlashning 
eng samarali variantini tanlash hisoblanadi. Iqtisodiy tanlovni amalga oshira borib, 
jamiyat yoki alohida ishlab chiqaruvchi quyidagi uch savolga javob izlashi lozim: 
•
qaysi
tovar va xizmatlar va qanday miqdorda ishlab chiqarilishi kerak? 
•
Bu tovar va xizmatlarni 
qanday
ishlab chiqarish lozim? 
•
Tovar va xizmatlarni 
kim uchun
ishlab chiqarish kerak? 
Inson mahsulot ishlab chiqara borib, tabiat ob’ektlariga ta’sir ko’rsatadi va 
ularni iste’mol uchun yaroqli shaklga keltiradi. 
Ishlab chiqarish - tabiatdagi mavjud ne’matlarni bevosita iste’mol etish yoki 
ishlab chiqarishning keyingi bosqichlarida foydalanish uchun qayta ishlashdir. 
Ishlab chiqarishning ushbu funksiyasi uning har qanday ijtimoiy shaklida saqlanib 
qolaveradi. 
Aynan, jamiyatda tarkib topgan ishlab chiqarish usullari va shakllari yig’indisi 
jamiyatning qaysi iqtisodiy tizimga mansubligini ko’rsatib beradi. Iqtisodiy 
hayotmizda quyidagi iqtisodiy tizimlar farqlanadi: 
-