Iqtisodiyot asoslari

Talab va taklif tahlili asoslari
Bozor iqtisodiyotining holati, uning rivojlanish mexanizmi va darajasi talab va taklif tushunchalari yordamida bayon etiladi.
Talab, ayni vaqtda iste’molchining bozorda taklif etilgan har bir narx bo’yicha mahsulotni sotib olishga tayyorligini ochib beruvchi shkala bilan tavsiflanadi. Talabning o’zgarishiga narxiy va g’ayrinarxiy omillar ta’sir etadi.
Talabning narxga bog’liqligi talab qonuni orqali qayd etiladi va salbiy og’ishga ega egri chiziq orqali ifodalanadi. Talab o’zgarishning narx darajasiga teskari bog’liqligi quyidagi sabablar bilan izohlanadi: Birinchidan, narx pasayishi xaridorlar sonini ko’paytiradi. Ikkinchidan, narxlarning pasayishi iste’molchilarning xarid qobiliyatini oshiradi. Uchinchidan, bozorlarning to’yinishi qo’shimcha mahsulot birligi foydaliligining kamayishiga olib keladi, shuning uchun iste’molchilar mahsulotlarni faqat past narxda sotib olishga tayyor bo’ladilar.

Talab chizmasi narx bilan talab hajmi o’rtasidagi teskari bog’liqlikni grafik tarzda ko’rsatib beradi.

Talab hajmiga g’ayrinarxiy omillar ham ta’sir etadi. Bu omillar qatoriga iste’molchilarning did va istaklari, bir - birini to’ldiruvchi va o’rinbosar tovarlar narxi, iste’molchi kutishlari kabi omillarni kiritish mumkin.
Õaridorlarning aniq turdagi tovarlarga munosabati bålgisi bo’yicha talab quyidagi turlarga ajratiladi:

• 
  Salbiy talab. Masalan, sabzavotlar tarkibida zaharli moddalarning bo’lishi; kamyob tovarlarning sotilishi;
  
• 
  Passiv talab. Bunda savdosi o’tmay qolgan tovarlarga talab yo’qoladi;
  
• 
  To’la qiymatli talab. To’la qiymatli talabga ega bo’lgan Mahsulotlarga non, yog’, sut kabi doimo talab qilinadigan Mahsulotlar kiradi.
  
• 
  Mavsumiy talab.
  
• 
  Kamayib boruvchi talab. Kishilarning daromadi kamaygandagi talabi.
  
•