Iqtisodiy va

1-jadvat
JA H O N YER FONDI
Yer m aydoni

№ ^{Yer kategoriyalari}

m ln ga ^foiz

1 Foydalaniladigan yerlar ^{5505 37 ,0}

2 ^{0 ‘rm onlar va butazorlar 4030 27 ,0}

₃ Foydalanilm aydigan va kam

foydalaniladigan yerlar ^{5370 36 ,0}

4 Jam i yerlar ^{14900 100 ,0}
Aynan ana shu m intaqalarda yer yuzasi jam i ekin may- donlarining 2/3 qismidan ko‘prog‘i joylashgan. Shulardan kelib chiqib, tabiiy yashash sharoitiga ko‘ra sayyoramizdagi jam i quruqlikni uch guruhga ajratish mumkin.

1. Yashash uchun qulay tabiiy sharoitli hududlar. Bular- ga jahonning asosan o ‘rm on-dasht va dasht zonasi, m o‘'ta- dil, tropik va ekvotrial m intaqalarning suv bilan yaxshi ta'm inlangan dengiz bo‘yi tekisliklari kiradi;

2. Yashash uchun u qadar qulay bo‘lmagan tabiiy sharo­ itli hududlar. Bularga jahonning asosan shimoliy va ekvotri­ al o ‘rmonlari hamda asosiy cho‘l va chala cho‘l hududlari, materiklar ichki qismidagi tog‘ va tog‘ oldi maydonlari kiradi;

3. Yashash uchun umuman noqulay tabiiy sharoitli hudud­ lar. Bularga asosan shimoliy va janubiy qutb kengliklaridagi deyarli barcha hududlar (Antarktida materigi, Grenlandiya va ko‘p sonli boshqa orollar)ning asosiy maydonlari, turli m ateriklarda joylashgan baland tog‘li hududlar kiradi.

Jahonning deyarli barcha rivojlangan davlatlari qolaver- sa, qadimdan aholi zich yashab kelayotgan hududlar asosan tabiiy qulay sharoitli mintaqalarda joylashganlar. Shu sababli bunday hududlar barcha tarixiy rivojlanish bosqichlarida ijtimoiy hayotda yetakchi mavqelarni egallab kelmoqdalar.

Yer yuzasi umumiy maydonining katta qismini egallagan yashash uchun u qadar qulay bo ‘lmagan tabiiy sharoitli hududlar asosan inson tom onidan so‘ngi yuz yillik davomi­ da faolroq o ‘zlashtira boshlangan. Shu sababli bunday hudud­ lar to keyingi yillargacha ko‘p hollarda ishlab chiqarish eksten-

78

siv rivojlangan hududlar bo'lib kelmoqda va bunday mintaqa- larda joylashgan mamlakatlar jahonning iqtisodiy va siyosiy hayotida ikkilam chi va ayrim hollarda undan ham past o ‘rinlarda qolib ketmoqdalar.

Tabiiy sharoiti butunlay noqulay bo'lgan hududlarning katta qismi bundan keyin ham asosan inson tom onidan doi- miy yashash maskani sifatida egallamagan «bo‘sh» maydonlar b o ‘lib qolaveradi. Shuning bilan birga u larn i m a'lum maqsadlarda o ‘zlashtirish ishlari uzluksiz olib borilaveradi.

Inson hayoti va ijtimoiy faoliyati davomida xilma-xil tabiat resurs (boylik)laridan keng foydalaniladi.