Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

33 

 

tarmoqlarini  va  ishlab  chiqarish  kuchlarini  oqilona  joylashtirishning  turli 

variantlarini  aniqlashda  modellashtirishdan  foydalanilmoqda.  Iqtisodiy-matematik 

modellashtirish 

kompyuterlar 

orqali 

amalga 

oshirilib, 

bunda 

chiziqli 

dasturlashtirish qo‗llaniladi. Chiziqli dasturlashtirish xilma-xil iqtisodiy jarayonlar 

uchun oqilona yechimlarni aniqlash imkonini beruvchi matematik dasturdir. 

Tizim-tarkib  usuli

,  aslini  olganda,  falsafiy  qarashlarning  mahsuli  bo‗lib,  u 

o‗rganilayotgan  hodisa  yoki  borliqning  o‗zinigina  emas,  balki  uni  boshqa  undan 

kattaroq  doirada,  birgalikda  va  o‗zaro  aloqadorlikda  tahlil  qilishni  talab  qiladi. 

Masalan, ma‘lum viloyat xo‗jaligini yaxlit tizim sifatida o‗rganishda, ayni paytda, 

bu  viloyat  Respublika,  yirik  iqtisodiy  rayon  va  O‗zbekistonning  yagona  xalq 

xo‗jalik  kompleksining  uzviy  bir  qismi,  bo‗lagi  ekanligini  unutmaslik  lozim. 

Tizim-tarkib  usulida  yana  bir  nazariy  tushuncha  mavjud.  I.M.Maergoyzning 

fikricha,  iqtisodiy  va  sotsial  geografiya  xalq  xo‗jaligining  hududiy  tarkibini 

o‗rganishi lozim. Bu tarkib 4 xil bo‗ladi:  moddiy ishlab  chiqarish, aholi va aholi 

punktlarining  hududiy  joylanishi,  ularning  o‗zaro  munosabati,  tabiiy  sharoit  va 

boylik  hamda  ishlab  chiqarish  infrastrukturasi.  O‗z  navbatida,  bu  bo‗laklar 

o‗zining hududiy tarkibiga ega. Jumladan, moddiy ishlab chiqarish hududiy tarkibi 

bu  hududiy  ishlab  chiqarish  majmuasi,  tabiiy  sharoit  va  boyliklar  tarkibida  esa 

tabiiy  hududiy  kompleks  (landshaft).  Xuddi  shunday  infrastrukturada  hududiy 

infrastruktura  kompleksi,  aholi  geografiyasida  aholi  joylashuvining  hududiy 

tizimini ko‗rish mumkin.