Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

214 

 

Shaharlarning  qudrati  ularda  mujassamlangan  iqtisodiy  salohiyat  bilan 

belgilanadi.  Shaharlar,  eng  avvalo,  qishloq  xo‗jaligi  bo‗lmagan  tarmoqlarning 

hududiy  tashkil  etish  shakli  sifatida  iqtisodiy  jihatdan  samarali,  serdaromad, 

harakatchan  (dinamik)  yo‗nalishlarni  o‗zida  mujassamlashtirgan.  Shu  bois,  har 

qanday mamlakat milliy iqtisodiyotining tarkibi, rivojlanganlik darajasi va xalqaro 

mehnat taqsimotidagi o‗rni, undagi mavjud shaharlar tizimi, urbanizatsiya jarayoni 

bilan tavsiflanadi. Ayni vaqtda, shaharlarning ilmiy-texnikaviy, madaniy salohiyati 

ham salmoqlidir.  

Shaharlar  bozor  iqtisodiyotiga  o‗tishda  asosiy  omil  bo‗lib  xizmat  qiladi. 

Ularda  mavjud  bo‗lgan  bank-moliya  tizimlarini  bozor  infrastrukturasi  ma‘nosida 

ta‘riflash mumkin. Binobarin, mustaqil mamlakatimizning siyosiy hayoti va uning 

bozor  munosabatlariga  o‗tish  davrida  shaharlarning  ahamiyati  beqiyosdir. 

Shaharlarda zamonaviy tarmoqlar, ilg‗or texnologiya joriy etish imkoniyati katta; 

xorijiy  sarmoyadorlar  ham,  asosan,  shaharlar  va,  ayniqsa,  infrastruktura  tizimi 

mukammal  shakllangan  mar-kazlarni  tanlashadi.  Shaharlarda  tovar  ayriboshlash, 

pul  oboroti  (aynalishi)  faol  bo‗ladi.  Bularning  barchasi  shaharlarga  yangicha 

qarashni taqozo etadi. 

Davlatlar  va  iqtisodiy  rayonlarni  o‗rganishda,  o‗lkashunoslikda  bu 

hududlarning umumiy  ta‘rifidan shaharlarga o‗tiladi,  ya‘ni shaharlar  mamlakatlar 

ichki tuzilishi, xo‗jalik tarkibi va hududiy tafovutlarni bilib olishda tahlil qilinadi. 

Demak, bunday an‘anaviy yo‗nalishda shaharlar o‗lka, hudud iqtisodiy ta‘rifining 

poyonida, yakuniy bo‗g‗inidan o‗rin olgan. Biroq, bu masalani, aksincha, muqobil 

ravishda  ham  hal  etish  imkoniyati  bor:  shaharlarning  jamiyat  hayoti  va  uning 

sotsial-iqtisodiy  tuzilmasini  aniq  va  asosiy  hududiy  shakli  ekanligidan  kelib 

chiqqan holda mamlakat tavsifini uning shaharlaridan boshlash mumkin. 

Shaharlar mamlakat va iqtisodiy rayonlar geografiyasida o‗rganilishi bilan bir 

qatorda, ular alohida tadqiqot obyekti bo‗lib ham xizmat qiladi. Bu borada, ya‘ni 

---