Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

211 

 

potensiali iqtisodiy taraqqiyotning muhim omili jamligidan kelib chiqilsa, xalqaro 

mamlakatlar  o‗rtasida  iqtisodiy  rivojlanish  borasidagi  sur‘atlar  necha  xil 

ekanligining sabablaridan biri deb hisoblasak bo‗ladi.  

Xalqaro migrantlar 5 toifaga bo‗linadi.  

1.  Mamlakatga  oshkora  kiritilgan  immigrantlar  va  noimmigrantlar.  Ko‗pdan 

beri  immigrantlarni  qabul  qilib  kelayotgan  mamlakatlar  uchun  80-90-yillar 

immigratsiya yuqori pog‗onaga ko‗tarilgan davr bo‗ldi;  

2. Shartnoma bo‗yicha ishlaydigan xizmatchi migrantlar 90-yillarning oxirida 

ularning soni dunyo bo‗yicha 25 mln kishidan ko‗proq edi. Ko‗pincha mamlakatlar 

chet  el  ishchi  kuchiga  muhtojlik  sezadi.  Bu  hollarda  ishchi  kuchi  serob  bo‗lgan 

mamla-katlar:  masalan,  Osiyoning  ba‘zi  mintaqalari,  ya‘ni  Sharqdagi  qator 

mamlakatlar bilan shunday shartnomalar haqida kelishib olishadi;  

3.  Yashirincha  kelgan  immigrantlar  90-yillarning  oxirida  bularning  soni  30 

mln  kishidan  ortiq  edi.  Deyarli  barcha  sanoat  rivojlangan  mamlakatlarda  yashirin 

immigrantlar  mavjud.  Ularning  bir  qismi  chegara  orqali  o‗tsa,  boshqalari  viza 

muddati  tugagandan  keyin  begona  mamlakatdan  chiqib  ketmaydi:  bundaylar, 

odatda, eng kam ish haqi to‗lanadigan ish joylariga yollanadilar.  

4.  Boshpana  so‗ragan  shaxslar.  Bunday  toifadagi  migrantlar  soni  80-

yillargacha  juda  oz  bo‗lib,  keyinchalik  ancha  ko‗paydi.  90-yillar  oxiriga  kelib,  1 

mln. kishini tashkil etdi. Shaxslar siyosiy sabablarga ko‗ra, iqtisodiy ahvol tufayli 

boshpana so‗raydi.  

5. Qochoqlar soni, BMT ma‘lumotiga ko‗ra, 90-yillar oxiriga kelib, dunyoda 

22  mln.  dan  ko‗proqni  tashkil  etgan  va  bu  raqam  yildan-yilga  ortib  bormoqda 

(bulardan  qariyb  4  mln.  kishi  o‗z  vataniga  qaytib  kelgan  bo‗lsa  ham,  BMT 

homiyligida  yashaydi).  Qochoqlarning  ko‗pchiligi  bugungi  kunda  maxsus 

lagerlarda  istiqomat  qiladi.  Bu  lagerlar  BMT  yoki  xususiy  agentliklar 

homiyligidadir. 

---