Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

186 

 

viloyat  yoki  boshqa  bir  joyda  yashovchi  aholining  ulushi,  hissasi  xizmat  qiladi. 

Aytaylik,  Farg‗ona  vodiysida  O‗zbekiston  Respublikasi  aholisining  28  foizi 

joylashgan.  Agar  u  yoki  bu  ishlab  chiqarish  ko‗rsatkichi  shu  raqamdan  qancha 

yuqori  bo‗lsa,  mazkur  ishlab  chiqarish  tarmog‗i  vodiyda  shunchalik  rivojlangan, 

mujassamlangan bo‗ladi. 

Korxona,  urbanistik  va  hududiy  mujassamlashuv  turli  rayon  yoki 

mamlakatlarda  turlicha  birikma  hosil  qiladi.  Past  darajadagi  korxona  yoki  ishlab 

chiqarish  mujassamlashuvi  yuqori  urbanistik  mujassamlashuvga  to‗g‗ri  kelishi 

ham  uchraydi.  Bu  holda  shaharda  mayda  korxonalar  soni  juda  ko‗p  bo‗ladi. 

Aksincha, 

urbanistik 

mujassamlashuv 

past, 

ammo 

ishlab 

chiqarish 

mujassamlashuvi  yuqori  bo‗lishi  ham  mumkin.  Bunga  kichikroq  shaharda, 

masalan,  Asaka  yoki  Xivada  katta  ishlab  chiqarish  korxonalarining  joylashuvi 

misol bo‗la oladi. 

Xuddi  shunday,  past  darajadagi  urbanistik  mujassamlashuv  yuqori  hududiy 

mujassamlashuvga  ham  olib  keladi.  Bu  holda  mazkur  hududda  juda  ko‗p  kichik 

sanoat punkti yoki markazlari mavjud bo‗ladi. Xuddi shu vaziyatni respublikaning 

ko‗pgina viloyatlaridagi (Andijon, Buxoro, Farg‗ona, Namangan, Xorazm va h.k.) 

to‗qimachilik  qo‗shma  korxonalarining  joylashganligida  uchratamiz.  Shu  bilan 

birga, past darajadagi hududiy mujassamlashuv yuqori urbanistik ko‗rsatkich bilan 

ham uyg‗unlashgan tarzda keladi. Masalan, bir vaqtlar Fransiya deganda, avvalo, 

uning poytaxti – Parij, Vengriya ramzida esa Budapesht tushunilar edi.  

Shunday  qilib,  yuqori  darajadagi  mujassamlashuv,  ayniqsa  bozor 

munosabatlariga  o‗tish  davrida  o‗ta  yirik  korxonalarni  barpo  etish  hamma  vaqt 

ham  ijtimoiy-iqtisodiy  jihatdan  samarali  emas.  Bunday  vaziyatda  xomashyo  va 

tayyor  mahsulotni  transportda  tashish  xarajatlari  ko‗payadi,  ishchi  kuchi 

yetishmaydi va eng muhimi, ekologik muvozanat buziladi. 

---