Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

134 

 

rayonlarida  joylashtirilishi  bilan  uyg‗unlashib  ketadi.  Chunki  aholi  yengil  sanoat 

mahsulotlarining iste‘molchisidir, ular esa hamma uchun va har doim kerak. 

Oziq-ovqat  sanoatini  joylashtirish  ko‗proq  iste‘mol  omiliga  qarab  amalga 

oshiriladi  (bu  mahsulotlar  ham  barcha  uchun  va  doimo  zarur).  Shuningdek, 

ularning  transportda  tashish  imkoniyatlari,  sifatining  buzilmasligi  ham  inobatga 

olinadi. Jumladan, yog‗-moy ishlab chiqarish, konserva, vino sanoati, qand-lavlagi 

va  tamakini  qayta  ishlash  ko‗proq  xomashyo  rayonlarida,  go‗sht,  sut  sanoati 

korxonalari  shahar  joylarga  yaqin  quriladi.  Qandolatchilik  fabrikalari  bevosita 

shaharlardan joy oladi.  

Un  sanoati,  don  mahsulotlari  kombinatlari  ham  aksariyat  hollarda  kichik 

shaharlarda,  g‗allakor  rayonlarda  yoki  ularga  yaqin  bo‗lgan  shaharlarda 

rivojlanadi.  Keltirilgan  undan  turli  xil  mahsulotlarni  ishlab  chiqarish  iste‘mol 

rayonlarida – shaharlarda tashkil qilinadi. Bunday  markazlarda ba‘zan yirik yog‗-

ekstraksiya,  konserva  va  vino  sanoati,  tamaki  fermentatsiya  korxonalari  qurilishi 

mumkin. 

Shunday  qilib,  oziq-ovqat  sanoatining  hududiy  tarkibi,  asosan,  iste‘mol  va 

xomashyo omillari ta‘sirida shakllanadi. Ayni vaqtda, bu tarmoq qishloq xo‗jaligi 

bilan  bevosita  bog‗liqligi  tufayli  agrosanoat  majmualari  ko‗rinishida  hududiy 

tashkil etiladi.  

Poligrafiya  sanoati  ko‗proq  shaharlarda,  xususan,  poytaxt  shaharlardan  joy 

oladi.  Sababi  –  bunday  shaharlarga  matbuot,  kitob,  gazeta  va  jurnallarni  nashr 

qilish o‗ziga xos vazifa (funksiya) hisoblanadi. 

Yuqorida sanoat ishlab chiqarishini joylashtirish masalasida omillardan emas, 

sanoat tarmoqlarining xususiyatlaridan kelib chiqildi. Shu o‗rinda eslatish lozimki, 

hozirgi  sharoitda  sanoat  tarmoqlari  va  korxonalarni  aynan  qayerda  joylashtirish, 

ularning texnik-iqtisodiy xususiyatlaridan tashqari, bozor munosabatlari – talab va 

---