Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

103 

 

HMT  va  integratsiya  natijasida  turli  miqyosdagi  bozorlar  vujudga  keladi. 

Ular  mahalliy,  mintaqaviy,  mintaqalararo,  milliy  va  xalqaro  darajada  bo‘ladi. 

Mamlakatlar  doirasidagi  bozorlar  esa  amaldagi  iqtisodiy  rayonlar  chegarasini 

belgilaydi,  chunki  xar  bir  bosqichdagi  bozor  o‘zining  ta‘sir  doirasiga,  makoniga 

ega.  Nemis  omili  A.Lyosh  ham  o‘z  vaqtida  iqtisodiy  landshaftlar  (rayonlar)ni 

bozorlar makoni, ta‘sir radiusi yoki hududi bilan aniqlangan edi, hozirgi kunda esa 

ixtisoslashgan tarmoqlarni bozorga ixtisoslashgan tarmoqlar, deb ham aytishadi. 

Har  bir  mamlakat  milliy  iqtisodiytining  barkamolligi,  mustahkamligi 

bosqichma-bosqich  turli  darajadagi  bozorlarni  o‘z  mahsuloti  bilan  to‘yintirilishi, 

import  mahsulotlarining  o‘rinini  qoplovchi  imkoniyatlarni  yaratish  negizida 

amalga oshiriladi. Xuddi shu maqsadda xalq iste‘mol mollarini ko‘proq yetishtirish 

ayni muddaodir. 

Hozirgi  davrning  eng  muhim  muammolaridan  biri  –  bu  respublika  ichida 

hududiy mehnat taqsimotini rivojlantirish, iqtisodiy rayonlar va  viloyatlar xo‘jalik 

tizimini  shakllantirishdan  iboratdir.  Bu  o‘rinda  barcha  hududlarning  faqat  yoki, 

asosan,  paxtachilikka  ixtisoslashuvi  aslo  shart  emas;  u  bilan  birga  xo‘jalikning 

yana boshqa sohalari ham rivojlanishi zarur, Masalan, Farg‘ona iqtisodiy rayonida 

(paxtachilikdan tashqari) pillachilik, bog‘dorchilik, to‘qimchilik va mashinasozlik 

(avtomobilsozlik),  Qashqadaryoda  —  neft  va  gaz  sanoati,  Qoraqalpog‘istonda  —

kimyo  rivojlanishi  va  h.k.  Ana  shundagina  mintaqalar  mamlakat  tashqarisidagi 

bozorlarga  chiqish  imkoniyatiga  ega  bo‘ladilar.  Bu  esa  ochiq,  erkin  iqtisodiyot, 

bozor  munosabatlariga  mos  keladi, iqtisodiyotni  yanada liberallashtirishga  sharoit 

yaratadi. 

Jahon  tajribasi  shuni  ko‘rsatadiki,  mamlakatlarning  alohida,  «berk»,  ya‘ni 

eksport  —  importsiz  rivojlanishi  yaxshi  iqtisodiy  natijalar  bermaydi.  Shuning 

uchun ilg‘or mamlakatlarda ochiq savdo, ya‘ni fritreder  prinsipi mavjud. Bizning 

mustaqil  mamlakatimiz  ham  xalqaro  geografik  mehnat  taqsimotida,  jahon  bozori 

---