Iqtisodiy tahlil va statistika

Kurs ishining maqsadi. O’zbekiston Respublikasining asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlarini yillar kesimida tahlil qilish.
Kurs ishining vazifalari quyidagilardan iborat:

• 
  Asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlarning mazmun mohiyatini tushuntirish;
  
• 
  Asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlarni hisoblash usullarini ko’rsatish;
  
• 
  Asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar tahlili uslublarini izohlab berish;
  
• 
  Milliy iqtisodiyotda qo’llaniladigan asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar tahlilini keltirish va prognozlashtirish;
  

Kurs ishining obyekti. O’zbekiston Respublikasining milliy iqtisodiyoti makroiqtisodiy ko’rsatkichlar bilan bevosita bir-biriga bog’liqligi.
Kurs ishining predmeti. O’zbekiston Respublikasining rivojlanishiga ta’sir o’tkazadigan barcha omillar yig’indisi hamda bu omillar ta’sirida millliy iqtisodiyotimizning shakillanishi.
Kurs ishining tuzilish va hajmi. Kurs ishi kirish, asosiy qism ya’ni 3 ta murakkab reja, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.

I bob. Makroiqtisodiy ko’rsatkichlarning nazariy asoslari
Makroiqtisodiyotning fan sifatida rivojlanishi bir xilda kechmagan va yetakchi dunyo qarashlarning almashishiga olib kelgan qarashlardagi bir necha inqiloblar va aksil inqiloblar bilan kuzatilgan. Oldingi asrning boshlarida makroiqtisodiyotda turli shart-sharoitlarga asoslangan va yanada muhimligi makroiqtisodiy siyosat bo’yicha bir-biriga butunlay qarama-qarshi tavsiyalarni bir vaqtda ifoda etuvchi ta’limotning ikkita yetakchi maktabi - neolassik va post-keynschilik shakllandi. Makroiqtisodiyot ham mikroiqtisodiyot kabi iqtisodiy nazariyaning bir bo’limini ifoda etadi. Grek tilidan tarjima qilganda «makro» so’zi «katta»degan ma’noni anglatadi (mos ravishda «mikro» - «kichik»), «iqtisodiyot» so’zi esa - «xo’jalik yuritish» ma’nosini anglatadi. Shunday qilib, makroiqtisodiyot – bu iqtisodiyotdagi umumiy hatti-harakatlarni yoki uning yirik jamlanmalarini (agregatlarini) o’rganuvchi fandir, bunda iqtisodiyot murakkab yirik yagona pog’onaviy tashkil etilgan tizim sifatida, iqtisodiy jarayonlar va voqeliklar hamda ularning ko’rsatkichlarining yig’indisi sifatida qaraladi. Birinchi bor «makroiqtisodiyot» atamasini taniqli norveg olimi iqtisodchi matematik, ekonometrikaning asoschilaridan biri, Nobel mukofotiga sazovor bo’lgan Ragnar Frish (Ragnar Frisch) o’zining 1933 yildagi maqolasida qo’llagan. Biroq mazmunan zamonaviy makroiqtisodiy nazariya Kembridj maktabi vakili taniqli ingliz iqtisodchisi lord Djon Meynard Keyns (John Maynard Keynes)ning fundamental mehnatlaridan boshlangan. 1936 yilda Keyns makroiqtisodiy tahlil asoslarini qo’ygan «Bandlik, foiz va pullarning umumiy nazariyasi» nomli kitobi yakka tartibdagi bozorlarda alohida xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning (iste’molchi yoki ishlab chiqaruvchi) iqtisodiy xulq-atvorini o’rganuvchi mikroiqtisodiyotdan farqli o’laroq, makroiqtisodiyot iqtisodiyotni bir butun yaxlitlikda o’rganadi, butun iqtisodiyot uchun umumiy bo’lgan muammolarni tadqiq qiladi hamda yalpi ichki mahsulot, milliy daromad, yalpi talab, yalpi taklif, yalpi iste’mol, investitsiyalar, umumiy narx darjasi, ishsizlik darajasi, davlat qarzi va boshqa shu kabi yalpi miqdorlar bilan bog’liq maslalarni inobatga oladi. Makroiqtisodiy bog’liqliklar va aloqalarni bilish iqtisodiyotdagi mavjud vaziyatni baholashga imkon beradi va uni yaxshilash uchun nima qilish kerak va birinchi navbatda siyosat vakillari qanday chora ko’rishlari kerakligini ko’rsatadi. Bundan tashqari, makroiqtisodiyotni bilish kelajakda jarayonlar qanday rivojlanishini oldindan ko’rish, ya’ni prognozlar tuzish, kelgusidagi iqtisodiy muammolarni oldindan ko’rishga imkoniyat beradi.