Iqtisodiy tahlil va statistika

Download 0,55 Mb. bet 9/9 Sana 29.04.2022 Hajmi 0,55 Mb. #592417

Bog'liq
2 5420117533480982770

Bu sahifa navigatsiya:

• Xulosa va takliflar
• Foydalanilgan adabiyotlar va internet saytlar

Yillar	y		x
				x*y		=
2011			103 232,6		91 605,1		10656969703		8391494346,01		9456632646,26		105722,6984
2012			127 590,2		113 273,4		16279259136		12830863147,56		14452575760,68		128983,5473
2013			153 311,3		137 382,9		23504354707,69		18874061212,41		21062350996,77		154865,0163
2014			186 829,5		168 449,1		34905262070,25		28375099290,81		31471261128,45		188214,48
2015			221 350,9		201 204,0		48996220930,81		40483049616,00		44536686483,60		223376,7576
2016			255 421,9		232 990,4		65240346999,61		54284526492,16		59510850649,76		257499,3536
2017			317 476,4		282 684,4		100791264556,96		79910470003,36		89745625648,16		310845,6994
2018			424 728,7		379 152,9		180394468603,69		143756921578,41		161037118318,23		414404,3174
2019			529 391,4		484 128,7		280255254393,96		234380598163,69		256293570273,18		527095,4939
	2020			602 193,0		557 831,5		362636409249		311175982392,25		335922224479,50		606215,2077
	2021			734 587,7		681 423,7		539619088991,29		464338258921,69		500565468508,49		738891,0285
		3656 113,60				3330 126,10		1663278 899342,06		1396801325164,35		1524054364893,08		3656 113,60

Keltirgan nazariy asoslarimiz yordamida tenglamaning parametrlari ya’ni no’malum hadlar va larni topib olamiz:

(1) 3330126,10 3656113,6
3330126,10 1396801325164,35=1524054364893,08
Ko’rsatib o’tgan formulamizga asosan, quyidagi soda tenglamalar sistemasi ko’rinishiga keladi. Bu tenglamalar sistemasini esa, algebra fanlarida o’rganganimiz kabi quyidagi ketma- ketlikda yechamiz va no’malum hadlarni aniqlaymiz.

(2) 3330126,10 + 1008158167445,56 = 1106847211265,91
3330126,10 + 1396801325164,35 = 1524054364893,08
- 388643157718,79 = - 417207153627,17
= 1,073496716


no’malum hadimizni topib oldik, endi esa, ni topib olamiz va regression chiziqli tengla o’rniga qo’yib, natija va omil o’rtasidagi bo’glanishni aniqlaymiz.
3330126,10 * 1,073496716 3656113,6
11 = 81234,16778
= 7384,924344
Demak, biz no’malum parametrlarni topib oldik va chiziqli regression tenglamaga quyib hisoblab chiqdik. Natija bilan omil o’rtasidagi o’zaro bog’lanishni yillar kesimida hisoblab yigindisini topganimizda, natija ya’ni YaIMning yillar kesimidagi yig’indisi bilan balans berdi. Bundan kelib chiqib, olib borayotgan prognozimiz to’g’ri ketayotganligiga amin bo’lamiz. 4- jadvalda aks ettirilgan. natijaviy ko’rsatkichga qanchalik ta’sir etayotganligini keltirib o’tamiz. 2011- yilda a0, 7384,924344 birlikka teng bo’lganda natija ko’rsatkichi bilan omil o’rtasidagi bog’lanish 2490,10 mlrd. so’mga teng bo’layapti.
2015-yilda esa, Y va x o’rtasidagi bog’lanish 2025,86 ga teng bo’layapti. Bu raqamlar 2011-yildan biroz kamligini ko’rishimiz mumkin. Qolgan yillarni ham shu tarizda prognoz qilishimiz mumkin bo’ladi. 4-jadvalda ko’rsatilganidek 2017-2018-2019- yillarda natija bilan omil o’rtasidagi bog’liqlik ya’ni YaIM bilan tarmoqlarning yalpi qo’shilgan qiymati plyus natija bilan emas, minus natija bilan ya’ni uzoqlashgani namoyon bo’lgan. Bittasini ko’rsatib bersak, 2018- yilda -10 324,38 birlikka kamaygani ma’lum bo’lgan. Omil natijaga o’z ta’sirini o’tkizmaganligi, qaysidir bo’limida kamchiliklar borligini aniqlashimiz lozim. 2019-yildan keyin esa, yana 2020-2021- yillarda YaIM bilan yalpi qo’shilgan qiymat o’rtasida o’zaro bog’lanish bo’lgan.
So’ngra, natijaga ta’sir etuvchi omillarning samaradorligini aniqlashda yuqorida keltirgan formulamiz, regression tenglamadan foydalanib hisoblaymiz.
ushbu formuladan foydalanib amalga oshiramiz.

Bu misolni hisoblab r ni topib olamiz . Hisoblashlar olib borganimizda r = 0,999764054 ga teng bo’ldi. Samaradorlik -1 < r < 1 oraliqda bo’lishi kerak. Demak, O’zbekiston Respublikasining asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlaridan biri ya’ni YaIM ning samaradorligi so’ngi 10 yillikda 99 % ga oshgan. Olib borgan tahlil va prognoz natijalarimiz asosida milliy iqtisodiyotimizning yillar kesimida qay darajada rivojlanayotganini yildan yilga o’sib borayotganini yoki kamayganini ko’rib chiqdik. YaIMga boshqa omillar ta’sirini ham shu tarzda ko’rib chiqib, tahlil va prognoz qilishimiz mumkin bo’ladi.

Xulosa va takliflar
Makroiqtisodiy o‘sish bir qator ko‘rsatkichlar tizimi orqali makroiqtisodiy darajada aniqlanib, tahlil va prognoz qilindi. Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar orqali butun iqtisodiyotning holati uning o‘sishi yoki orqaga ketishi tahlil qilinadi va xulosa chiqariladi. Ular yordamida davlat o‘z iqtisodiy siyosatini belgilab oladi. Muayyan mamlakat iqtisodiy holatini ifoda etuvchi ko‘rsatkichlar makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar deb yuritiladi. Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar miqdor va sifat ko‘rsatkichlariga guruhlanadi. Makroiqtisodiy miqdor ko‘rsatkichlari muayyan mamlakatlar iqtisodiyotini ifodalasa, sifat ko‘rsatkichlari mazkur mamlakatlar iqtisodiyotini nisbiy jihatdan aks ettiradi. Murakkab ijtimoiy-iqtisodiy tizim bo'lgan takror ishlab chiqarish jarayoni eng muhim makroiqtisodiy ko'rsatkichlar va nisbatlarning butun bir guruhi bilan tavsiflanishi mumkin. Ularning umumiyligi mamlakat iqtisodiyotida haqiqatda mavjud bo'lgan jarayon va hodisalarning ko'lamini, o'zaro bog'liqligini va o'zaro bog'liqligini belgilaydi. Mamlakat iqtisodiyoti rivojlanishini tahlil qilish, milliy iqtisodiyot rivojlanishidagi muammolarni aniqlash hamda uni yanada rivojlantirish bo’yicha chora-tadbirlar ishlab chiqarish uchun bir qator iqtisodiy ko’rsatkichlardan foydalaniladi. Milliy iqtisodiyotning rivojlanganligi– bu iqtisodiyotning muhim ko’rsatkichlari holatini tashqi paramеtrlarga nisbatan yalpi baholashni o’zida mujassam etgan qiyosiy tavsif hisoblanadi, shu sababli milliy iqtisodiyotning rivojlanganligi xalqaro raqobatda namoyon bo’ladi. Yalpi mahsulot, oraliq iste'mol, qo'shilgan qiymat, yalpi ichki mahsulot (YaIM) ko'rsatkichlari asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar hisoblanadi. Ular o'rtasidagi munosabatlar, ularning roli va ahamiyatini aks ettirdik. Bu kurs ishi davomida YaIMni hisoblash usullarini ham ko’rib chiqdik. YaIM uch xil usulda hisoblanar ekan. O’zbekiston Respublikasining asosiy makroiqtisoiy ko’rsatkichlaridan biri YaIMni so’ngi 10 yillik kesimida tahlili va prognozini olib bordik. YaIM iqtisodiyot ahvolini tavsiflashi mumkin, chunki odamlar kam daromadga qaraganda ko’prog’ini afzal ko’radilar. Shunga o’xshash, tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish hajmi qanchalik yuqori bo’lsa, shaxsiy, ishlab chiqarish va davlat ehtiyojlarini qondirish darajasi shunchalik yuqori bo’ladi. Mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining eng muhim makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarini aniqlash va tartibga solish, ularning mohiyati, tendentsiyalari va hajmiga ta’sir etuvchi omillarni o‘rganish milliy boshqaruvning iqtisodiy nazariyasi va amaliyotining muhim vazifasi hisoblanadi. Busiz jamiyat va davlatning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotining yaqin va uzoq maqsadlariga erishish manfaatlari yo'lida milliy iqtisodiyotni rivojlantirishni samarali boshqarish mumkin emas. 2022-yil va kelgusi yillarda makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlash uchun davlat tomonidan bir qancha imkoniyatlar eshigi ochilib berilishi lozim, ishlab chiqarish sohasi, sanoat sohasi va hokazolar uchun. Davlat maqsadli dasturlarni amalga oshirishi lozim va milliy iqtisodiyotni yanada isloh qilish to’g’risida bir qancha ishlarni amalga oshirishlari muhim ahamiyat kasb etadi.


Foydalanilgan adabiyotlar va internet saytlar

1. 
   O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947- sonli “2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Xarakatlar strategiyasi to’grisida”gi Farmoni.
   

2. 
   Hamеdov I.A., Alimov A.M. O’zbеkiston Rеspublikasida tashqi iqtisodiy faoliyat asoslari. T.: O’zbеkiston Yozuvchilar uyushmasi “adabiyot jamg’armasi” nashr., 2018.- 328b.
   
3. 
   Авдокушин Е.Ф. Международные экономические отношения. - М., 2017г.
   
4. 
   Makroiqtisodiyot. Darslik.- T.: TDIU, 2004, 240 b.
   
5. 
   Пардаев М.Қ., Холиқулов А.Н. Иқтисодиёт субъектларида омилли таҳлилни такомиллаштириш. Монография. Наврўз. – Тошкент. 2014, 236-бет
   

6. 
   G.X. Nazarova. “Makroiqtisodiyot” fanidan маърузалар матни. T.: Toshkent Moliya instituti, 2017-yil, 243 bet.
   

7. 
   Макроэкономика. Теория и российская практика: учебник / под ред. Грязневой А.Г. и Думной П.П.-5-е изд., перераб. И доп.-М.: КНОРУС, 2008.- 688 с.
   

8. 
   https://lex.uz/docs/-3107036
   
9. 
   https://stat.uz/uz/
   
10. 
    https://www.gov.uz/uz
    

Download 0,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: