Iqtisodiy statistika

Kvazikorporatsiya — bu nokoiporativ korxona bo‘lib, uni boshqarish korporatsiyalami boshqarishga o'xshab ketadi. U mustaqil institutsional birlik bo'lib hisoblanadi. Kvazikorpo-
ratsiyalarga quyidagilar kiradi:

a

www.ziyouz.com kutubxonasi

— institutsional birliklar-norezidentlarga qarashli nokor­ porativ korxonalar (firmalar, xorij kompaniyalar vakilliklari — bular milliy iqtisodiyotda faoliyat olib boradilar);
— davlatni boshqarish organlariga qarashli nokorporativ
korxonalar bo'lib, ular foyda olish maqsadida mahsulot ish­ lab chiqaradilar;
— uy xo'jaliklari nokoiporativ korxonalari.
Kvazikorporatsiyalar korporativ korxonalarga tenglashtiri- ladi va iqtisodiyotning sektori tarkibiga kiritiladi.
2. Davlatni boshqarish organlari (DBO) bir necha bo‘g‘inlarga bo‘linadi:
— markaziy hukumat — yuridik shaxs bo‘lib, u siyosiy
jarayonlar natijasida tashkil topadi va qonun chiqarish, amalga oshirish huquqi va sud hokimiyatiga ega bo‘ladi;
— hududlarni boshqarish davlat organlari;
—joylardagi bajaruvchi davlat organlari.
Markaziy hukumat quyidagi daromad turlarini oladilar: soliqlar, poshlinalar, toMovlar, qarzga olingan mablag‘lar, xususiylashtirishdan olingan mablag‘lar, har xil fondlar va h.k.
Markaziy hukumat xarajatlariga quyidagilar kiradi:
— jamoa foydalanishi uchun ko‘rsatilgan xizmatlar (mudofaa, tartib, sogMiqni saqlash, ilm va ta ’lim va h.k.ni tashkil etish);
— uy xo‘jaliklarini imtiyozli ta ’minlash (JKX xizmati, ar- zon non mahsulotlari, sut va h.k.);
— transfertlar (subsidiyalar, yordam, imtiyozlar) ayrim kategoriyalar uchun, shu jumladan, pensiyaga qo‘shimchalar, yo‘lkira, tabiiy ofatlardan ko‘rilgan zararlar va h.k.
3. Uy xo’jaliklari (UX) — umumiy yashash sharoitlari va ba’zi tovarlar va xizmatlarni birga iste’mol qilish maqsadida o ‘z daromadlari va moddiy boyliklarini birlashtirgan kishilar
guruhi. Uy xo'jaliklari iste’mol qilish bilan birga ishlab


chiqarish faoliyati bilan ham shug‘ullanadilar. Boshqa insti­ tutsional birliklardan farq qilib, uy xo‘jaliklari o‘z resurslari- dan foydalanadilar va hisoblamalarni to'liq yuritmaydilar.
4. Notijorat muassasalari (NTM) — bular iqtisodiy faoli yat subyektlari bo'lib, ular tovar va xizmatlar ishlab chiqaradilar, lekin foyda olishni nazarda tutmaydilar. NTM lar faoliyatining asosiy turlari:
— korporativ korxonalar, DBT, UX, ayrim shaxslarga jam oa xizmatini ko'rsatish;
— aholi ayrim turlarini ijtimoiy himoyalash.
N TM lar har xil institutsional birliklar tomonidan tashkil etilishi mumkin va ular bozor hamda nobozor ishlab chiqa­ rish bilan shug'ullanishlari mumkin.
A) Bozor N TM — o 'z xarajatlarini to'liq yoki bir qismini to'laydilar. U lar quyidagi xizmatlarni amalga oshiradilar:
— to'lovli ta ’lim va kasalxonalar;
— korxonalar xizmatidagi notijorat tashkilotlar (savdo palatalari, ilmiy-tekshiruv muassasalari, reklama byurosi, tadbirkorlar assotsiatsiyasi va h.k.
B) Nobozor N TM — moliyalashtirishning boshqa m an- balariga tayanadi (to'lovlar, sadaqa, budjetdan moliyalashti­ rish) va ularga quyidagilar kiradi:
— NTM — o 'z a’zolariga xizmat ko'rsatadi (iste’molchilar birlashmasi, uyushmalar, siyosiy partiyalar, ilmiy va diniy jam iyatlar), xizmatlar tekinga ko'rsatiladi;
— NTM — xayrli ishlar bilan shug'ullanish, ularning re­ surslari to'lovlar, sadaqalar, davlat dotatsiyalari hisobiga tashkil topadi;
— NTM — davlat tomonidan moliyalashtiriladi va na­ zorat qilib turiladi. Bular buxgalteriya hisobi, statistika, sog'liqni saqlash va ta ’lim sohalari bo'yicha andozalar ishlab
chiqarish bilan shug'ullanadilar.